Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, η επιστήμη δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που ακόμη πλανώνται πάνω από το κεφάλι μας
Όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε τον COVID-19 ως παγκόσμια πανδημία τον Μάρτιο του 2020, σχεδόν όλα όσα αφορούσαν τον κορωνοϊό δημιουργούσαν αναπάντητα ερωτήματα: Πώς εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα; Πόσο επικίνδυνος θα ήταν για τους ανθρώπους; Θα αρκούσε ένα εμβόλιο για να εξασφαλίσει προστασία από μελλοντικά κρούσματα; Στα τέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν από τότε, οι επιστήμονες έλυσαν μερικά από τα μεγαλύτερα μυστήρια σχετικά με τον COVID. Γνωρίζουμε τώρα πολύ περισσότερα για το πώς εξαπλώνεται (όχι, το να έχετε μεταξύ σας δύο μέτρα απόσταση δεν είναι προστασία), γιατί δεν φαίνεται να επιβαρύνει τα παιδιά όσο τους ενήλικες, όπως και το τι κρύβεται πίσω από τα παράξενα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει. Ακολουθούν όλα όσα μάθαμε.
Yπάρχουν ασυμπτωματικοί ανάμεσά μας;
Μέχρι τώρα, οι περισσότεροι έχουν προσβληθεί από τον COVID-19 τουλάχιστον μία φορά. Ενώ η πλειονότητα των ατόμων που έχουν μολυνθεί εμφανίζουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, κάποιοι έχουν νοσηλευτεί με σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, ενώ άλλοι δεν είχαν καθόλου συμπτώματα. Εν μέρει, αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την ποσότητα του ιού στην οποία έχουμε εκτεθεί, αλλά το σώμα μας παίζει επίσης μεγάλο ρόλο. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ή εκείνοι που έχουν ήδη προβλήματα υγείας τείνουν να εμφανίζουν πιο σοβαρά συμπτώματα, επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι ήδη εξασθενημένο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο οργανισμός μπορεί να καταπολεμήσει τον ιό, πριν αυτός πολλαπλασιαστεί στον βαθμό που θα προκαλέσει συμπτώματα, ή να τον απομακρύνει τόσο γρήγορα, σε βαθμό που το άτομο δεν θα εμφανίσει ποτέ θετικό τεστ. Επίσης, υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις πως ο εμβολιασμός αποδυναμώνει την ασθένεια. Οι ειδικοί λένε ότι η πιθανότερη εκδοχή για τα άτομα που δεν έχουν μολυνθεί ποτέ είναι το να έχουν εμβολιαστεί πλήρως, να προσέχουν και να αποφεύγουν την έκθεση, ή να εργάζονται από το σπίτι.
Οι επιστήμονες έχουν προσπαθήσει να διερευνήσουν αν υπάρχει κάτι βιολογικά μοναδικό στους ασυμπτωματικούς του COVID που τους δίνει ανοσία στη μόλυνση. Ωστόσο, το πιο κοντινό που έχουν καταφέρει είναι το να διαπιστώσουν πως οι μεταλλάξεις στο αντιγόνο των ανθρώπινων λευκοκυττάρων (το οποίο στέλνει «σήμα» στο ανοσοποιητικό σύστημα πως τα κύτταρα έχουν μολυνθεί) μπορούν να βοηθήσουν στην εξάλειψη του ιού τόσο γρήγορα, ώστε ένα άτομο μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματικό.
Kεφάλαιο «βήχας και φτέρνισμα»
Τις πρώτες ημέρες της πανδημίας, όλοι νομίζαμε ότι το COVID ήταν κάποιο σπάνιο είδος νίντζα που κρύβεται στα πιο απίθανα σημεία. Σκουπίζαμε μανιωδώς τα ψώνια, πλέναμε τα χέρια μας όπως έδειχναν τα βίντεο στο YouTube και προσπαθούσαμε να γυρίσουμε τα πόμολα της πόρτας με τους αγκώνες μας. Ωστόσο, μελέτες που εκπονήθηκαν στη συνέχεια έδειξαν ότι οι μολυσμένες επιφάνειες σπάνια ευθύνονταν για την εξάπλωση του ιού. Για την ακρίβεια, ήταν πιο πιθανό να εξαπλωθεί μέσω του αέρα που αναπνέαμε ή μέσω των μεγάλων σταγονιδίων που παράγονταν κάθε φορά που κάποιος έβηχε ή φτερνιζόταν. Γι’ αυτό και οι αξιωματούχοι δημόσιας υγείας συμβούλευσαν στις αρχές της πανδημίας να κρατάμε δύο μέτρα απόσταση από τους συνανθρώπους μας.
Η έρευνα όμως έδειξε τότε ότι ο ιός θα μπορούσε επίσης να μεταφερθεί από αερολύματα, μικρότερα σωματίδια που θα μπορούσαν να μολύνουν ανθρώπους από πιο μακριά. «Αυτά τα σωματίδια συμπεριφέρονται κάπως σαν τον καπνό του τσιγάρου: Εκπνέονται και αιωρούνται και κάνουν για λίγο κύκλους στον αέρα», δήλωσε η Λίνσεϊ Μαρ, μηχανικός περιβάλλοντος στο τεχνολογικό πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. Η Μαρ και άλλοι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μικροσκοπικά σωματίδια μεγέθους πέντε χιλιοστόμετρων μεταφέρουν περισσότερους μολυσματικούς ιούς από ό,τι τα μεγαλύτερα σταγονίδια, εν μέρει επειδή παράγονται πιο βαθιά μέσα στους πνεύμονες. Άλλες μελέτες ανέφεραν ότι «ο ιός εξακολουθεί να εξελίσσεται και να εξαπλώνεται καλύτερα μέσω του αέρα», είπε ο Βίνσεντ Μάνστερ, επικεφαλής του τμήματος οικολογίας των ιών στα Εργαστήρια Ρόκι Μάουντεν του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων.
Mυστηριώδη συμπτώματα
Ενώ για την εξάλειψη του ιού απαιτείται μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση, μια δυσλειτουργική απόκριση μπορεί να ευθύνεται για πολλές από τις ασυνήθιστες παρενέργειες του COVID. Για παράδειγμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε άτομα που αναπτύσσουν στρεβλή αίσθηση της όσφρησης ή τη χάνουν εντελώς, ο ιός προσκολλάται στους υποδοχείς ACE2 σε κύτταρα που υποστηρίζουν ορισμένα νεύρα στη μύτη. Αυτό πυροδοτεί μια έξαρση ανοσοποιητικών κυττάρων, τα οποία απελευθερώνουν πρωτεΐνες για την εξάλειψη της λοίμωξης. Κατά τη διαδικασία αυτή, μπορεί να αλλάξουν ακούσια τη γενετική δραστηριότητα των γειτονικών νεύρων, διαταράσσοντας την αίσθηση της όσφρησης.
Δεδομένου ότι η μύτη λειτουργεί ως σημείο εισόδου στον εγκέφαλο και σε άλλα μέρη του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυτή η υπερβολικά επιθετική ανοσολογική αντίδραση και η επακόλουθη φλεγμονή θα μπορούσε επίσης να είναι το κλειδί για την κατανόηση άλλων παρατεταμένων νευρολογικών επιπτώσεων του COVID, όπως η «εγκεφαλική ομίχλη», οι πονοκέφαλοι, το κουδούνισμα στα αυτιά, το μυρμήγκιασμα ή το μούδιασμα στα άκρα και ακόμη και η κατάθλιψη, σύμφωνα με τη δρα Μαρία Έλενα Ρουίς, ειδική σε θέματα λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον. Το επώδυνο πρήξιμο ή ο αποχρωματισμός που εμφανίζουν ορισμένοι άνθρωποι στα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών τους παραμένει πιο μυστηριώδες. Να σημειωθεί όμως πως οι αναφορές αυτών των συμπτωμάτων είναι λιγότερο συχνές και πιθανολογείται ότι οι προηγούμενες λοιμώξεις ή ο εμβολιασμός εμποδίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων να χάσει την ισορροπία του, δήλωσε η Ρουίς.
Iός παντός καιρού
Όταν τα κρούσματα απογειώθηκαν για πρώτη φορά τον χειμώνα του 2020, πολλοί άνθρωποι ήλπιζαν ότι οι καλοκαιρινοί μήνες (τουλάχιστον σε ορισμένα μέρη του κόσμου) θα έφερναν μια ανάπαυλα. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να μεταδοθεί μέσω αερολυμάτων κατά τους ψυχρότερους μήνες, όταν οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους. Τα κτίρια είναι επίσης πιο ερμητικά κλειστά τον χειμώνα, γεγονός που οδηγεί σε κακό αερισμό και δυνητικά υψηλότερα επίπεδα παθογόνων στον αέρα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ο ιός παραμένει επίσης μολυσματικός για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και τα σωματίδια που τον μεταφέρουν είναι σε θέση να παραμείνουν στον αέρα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όταν η σχετική υγρασία είναι χαμηλή.
Αλλά ο COVID δεν φαίνεται να είναι εγγενώς εποχικός. «Είχαμε σαφώς έξαρση και το καλοκαίρι», δήλωσε η Μαρ. Οι εμπειρογνώμονες συμφώνησαν ότι δεν θα τους εξέπληττε αν ο COVID εγκαθίστατο τελικά σε ένα προβλέψιμο εποχικό μοτίβο, όπως άλλοι αναπνευστικοί ιοί. «Απλώς είναι δύσκολο να προβλεφθεί αν αυτό θα πάρει μερικά χρόνια ή ακόμα και δεκαετίες», δήλωσε ο Μάνστερ.
Tο μυστικό όπλο των παιδιών
Στις αρχές της πανδημίας, οι άνθρωποι φοβούνταν ότι τα παιδιά, ως διαβόητοι φορείς μικροβίων, θα κολλούσαν και θα διέδιδαν ευκολότερα τον ιό. Ανησυχούσαν επίσης ότι τα παιδιά θα αρρώσταιναν βαριά, επειδή έτειναν να εμφανίζουν μερικές από τις πιο σοβαρές παρενέργειες της γρίπης και του RSV. Με τον COVID όμως φαίνεται ότι τα παιδιά γλίτωσαν σε μεγάλο βαθμό από σοβαρές ασθένειες. Μόνο ένας μικρός αριθμός νοσηλεύεται ή αναπτύσσει απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, όπως το πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C).
Τώρα, έχουμε μια σαφέστερη ιδέα γιατί συμβαίνει αυτό: «Το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών μπορεί να είναι καλύτερα προετοιμασμένο κατά του COVID, επειδή εκτίθενται συχνά στους καλοήθεις κορωνοϊούς που προκαλούν τα κοινά κρυολογήματα», δήλωσε η δρ Αλπάνα Γουαιμάρ, ειδικός λοιμωδών νοσημάτων στο Νοσοκομείο Παίδων του Σιάτλ. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι ένας άλλος αμυντικός μηχανισμός, γνωστός ως έμφυτη ανοσολογική απόκριση, είναι ισχυρότερος στα παιδιά, βοηθώντας τον οργανισμό τους να προειδοποιήσει για ξένα παθογόνα, όπως ο ιός που προκαλεί τον COVID-19.
Ένα μαρτύριο πολλών εβδομάδων
Μια θεωρία είναι ότι, όπως συμβαίνει και με άλλες σπάνιες παρενέργειες, τα παρατεταμένα συμπτώματα ή οι νέες επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν ανάμεσα στους μήνες μετά την αρχική μόλυνση (γνωστές και ως long COVID) προκαλούνται εν μέρει από μια ανοσολογική αντίδραση που πάει στραβά. «Τα άτομα που αναπτύσσουν long COVID μπορεί να έχουν ένα ανοσοποιητικό σύστημα που ανταποκρίνεται πολύ επιθετικά ή όχι αρκετά επιθετικά στην οξεία λοίμωξη», είπε ο δρ Ζιάντ Αλ-Άλι, επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης στο σύστημα υγείας βετεράνων του Σεν Λούις. Μελέτες έχουν αναδείξει ότι ο ιός μπορεί να κρύβεται στο σώμα, μετά το πέρας της κύριας λοίμωξης, προκαλώντας μια συνεχή, χαμηλού επιπέδου ανοσολογική απόκριση και φλεγμονή.
Άλλα στοιχεία δείχνουν ότι ο ιός μπορεί να βλάψει το περίβλημα των αιμοφόρων αγγείων, προκαλώντας μικροσκοπικούς θρόμβους που εμποδίζουν την κυκλοφορία σε διάφορα μέρη του σώματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει παρατεταμένο πόνο στις αρθρώσεις, εγκεφαλική ομίχλη, χρόνια κόπωση και ζάλη μετά από πολύ απότομο σήκωμα. Ο Αλ-Άλι δήλωσε χαρακτηριστικά πως, παρόλο που πολλά από τα μυστήρια του COVID έχουν λυθεί, φοβάται ότι o κόσμος έχει κουραστεί να ασχολείται με τον ιό, με αποτέλεσμα να μην του δίνει τη σημασία που πρέπει − όταν, στην πραγματικότητα, «δεν τον έχουμε ακόμη αφήσει πίσω μας».
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
