- Γράφει ο Κοσμάς Ζακυνθινός
Την ανάγκη για νέες, πιο αποτελεσματικές θεραπείες στη μείζονα κατάθλιψη φέρνει στο προσκήνιο η ραγδαία άνοδος των κρουσμάτων αυτοκτονίας παγκοσμίως. Μια νέα έκθεση, έρχεται να επιβεβαιώσει την «εγκατάλειψη» της φαρμακοβιομηχανίας στη δύσκολη αυτή κατηγορία, που πρακτικά αφήνει ακάλυπτους σχεδόν 1 στους 2 ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη.
Από τις αρχές του αιώνα καταγράφεται κατακόρυφη άνοδος των κρουσμάτων σε ολόκληρη τη χώρα, όπως τονίζουν οι υγειονομικές αρχές των Η.Π.Α., ζητώντας ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Τραγική ειρωνεία αποτελεί το γεγονός δημοσίευσης της έκθεσης, την ίδια εβδομάδα με τις αυτοκτονίες δύο επωνύμων: του χαρισματικού σεφ και συγγραφέα Anthony Bourdain και της γνωστής σχεδιάστριας Kate Spade.
Όπως αποκάλυψε Andy Spade, η σύζυγος του υπέφερε από βαριάς μορφής κατάθλιψη και ότι τους τελευταίους 10 μήνες ζούσαν χωριστά. Παρ’ όλα αυτά, όπως ο ίδιος είπε, δεν σκόπευαν να πάρουν διαζύγιο, αν και οι κρίσεις άγχους ήταν μέρος της ζωής της συζύγου από τις αρχές της σχέσης τους. Η ψυχική της υγεία επιδεινώθηκε όταν εκείνη ήταν 49 ετών. «Η Kate υπέφερε από κατάθλιψη και κρίσεις άγχους για πάρα πολλά χρόνια. Έψαχνε ενεργά για βοήθεια και βρισκόταν σε στενή συνεργασία με τους γιατρούς της, προκειμένου να καταστείλει αυτό που στοιχίζει τη ζωή σε τόσους ανθρώπους. Το βράδυ πριν το τέλος της είχαμε μιλήσει και ακουγόταν χαρούμενη. Δεν υπήρχε καμία ένδειξη ή κάποιο προειδοποιητικό σημάδι γι’ αυτό που τελικά έκανε. Ήταν ένα τεράστιο σοκ. Σίγουρα δεν ήταν εκείνη που το έκανε αυτό, αλλά οι προσωπικοί της δαίμονες με τους οποίους πάλευε χρόνια», δήλωσε ο Andy Spade.
Τα γενόσημα…
Με την υψηλή διάθεση πολλών και φθηνών αντικαταθλιπτικών γενοσήμων, πολλά εκ των οποίων προσφέρουν οριακό όφελος, η ανάπτυξη νέων φαρμάκων για την καταπολέμηση της κατάθλιψη αποτελεί μια επίπονη διαδικασία.
Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις διαθέτουν συνολικά 140 υπό ανάπτυξη θεραπείες που στοχεύουν σε θέματα ψυχικής υγείας, με τις 39 μόλις να αφορούν την κατάθλιψη όπως τονίζει το Pharmaceutical Research and Manufacturers of America. Μάλιστα, εάν συγκριθεί με τα 1.100 πειραματικά φάρμακα κατά του καρκίνου, που βρίσκεται στο pipeline των φαρμακευτικών, γίνεται άμεσα αντιληπτή η «εγκατάλειψη» της κατηγορίας.
Κόστη και επενδύσεις
«Η ψυχιατρική δεν αποτελεί ελκυστικό χώρο για επενδύσεις» όπως τονίζει ο Harry Tracy, στην έρευνα του NeuroPerspective, που καταγράφει τις εξελίξεις γύρω από τις θεραπείες σε ψυχιατρικά νοσήματα, τονίζοντας παράλληλα τις αντιδράσεις των συνδεδεμένων με το αντικείμενο κλάδων, τις ασφαλιστικές εταιρείες. «Οι ασφαλιστές συχνά αναρωτιούνται: Γιατί πρέπει να πληρώσουμε περισσότερα για μια νέα θεραπεία;»
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρειάζονται πολύ χρόνο για να καταστούν αποτελεσματικά. Εάν εν τέλει είναι αποτελεσματικά.
Περίπου το ήμισυ των περιπτώσεων με κατάθλιψη δεν ανταποκρίνονται στις τρέχουσες θεραπείες, όπως τονίζει ο Dr. Husseini Manji, επικεφαλής νευροεπιστημών της Johnson & Johnson (Janssen unit).
Η ανάπτυξη νέων αντικαταθλιπτικών είναι ριψοκίνδυνη υπόθεση για τις φαρμακευτικές, καθώς οι ασθενείς δείχνουν συχνά μεγάλη ανταπόκριση στο εικονικό φάρμακο στις κλινικές δοκιμές, «καλύπτοντας» έτσι την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου που εξετάζεται. Επιπλέον, εφόσον εγκριθούν, τα αντικαταθλιπτικά απαιτούν μεγάλες προσπάθειες διείσδυσης και αύξησης των πωλήσεων μέσω των ψυχιάτρων και τους φορείς της πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
Ταυτόχρονα, ένα σημαντικό πεδίο δυσκολίας είναι και η διεξαγωγή έρευνας σε πειραματόζωα, η οποία δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για έναρξη δοκιμών σε ανθρώπους.
Σχέδια υπό ανάπτυξη
Η Johnson & Johnson είναι η μόνη μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία που πραγματοποιεί σημαντική επένδυση για την ανάπτυξη ενός νέου αντικαταθλιπτικού, όπως τονίζει ο Harry Tracy. Στην ίδια κατηγορία, αλλά μικρότερος σε μέγεθος παίκτης της αγοράς φαρμάκου είναι η Sage Therapeutics, η οποία αναμένει την απόφαση έγκρισης φαρμάκου από τις ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ, στο τέλος του έτους.
Η υπό ανάπτυξη δραστική εσκεταμίνη, της J&J στοχεύει στην αντιμετώπιση της ανθεκτικής κατάθλιψης. Είναι παρόμοια με την κεταμίνη, η οποία χρησιμοποιείται ως αναισθητικό και για την ανακούφιση του πόνου. Η κεταμίνη ανακαλύφθηκε το 1962 και δόθηκε άδεια για ιατρική χρήση στο Ηνωμένο Βασίλειο ως αναισθητικό, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί παρανόμως και ως «ψυχαγωγικό» ναρκωτικό.
Η εταιρεία αναμένει να καταθέσει προς έγκριση τον φάκελο στην Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων έγκριση της εσκεταμίνης, εντός του έτους.
«Τα κλασσικά αντικαταθλιπτικά μπορούν να χρειαστούν εβδομάδες για να είναι αποτελεσματικά. Στην πραγματικότητα δεν είναι χρήσιμα σε κατάσταση κρίσης», όπως τονίζει η Carla Canuso, η οποία ηγείται της προσπάθειας ανάπτυξης του νέου φαρμάκου της J&J για περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκονται αντιμέτωποι με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονικού επεισοδίου και συνδέεται συνήθως με την κατάθλιψη.
Την ίδια στιγμή και η Allergan Plc αναπτύσσει το rapastinel, ένα ταχείας δράσης ενδοφλέβιο αντικαταθλιπτικό που απέκτησε με εξαγορά το 2015.
Το φάρμακο έχει λάβει την έγκριση από τον FDA, μετά από κλινικές μελέτες και η διάθεση του αναμένεται στις αρχές του 2019. Τον περασμένο μήνα, η εταιρεία απέκτησε ένα επιπλέον φάρμακο κατά της κατάθλιψης στο χαρτοφυλάκιο της, από τη συνεργασία με την Aptinyx.
Σύμφωνα με την Dr Julie Goldstein Grumet, ειδική σε θέματα συμπεριφοράς στο Κέντρο Ελέγχου της Πρόληψης Αυτοκτονίας, 122 άτομα ημερησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες έχαναν τη ζωή τους με αυτοχειρία την περασμένη εβδομάδα. Πολλοί εξ αυτών, δεν είχαν καν διαγνωστεί με ψυχική ασθένεια.
«Χάνουμε την ευκαιρία να προλάβουμε περιπτώσεις ανθρώπων που κινδυνεύουν από την… αυτοκτονία», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
H Ελλάδα και η Ευρώπη
Μπορεί τα τελευταία χρόνια, η δραματική αύξηση των αυτοκτονιών να κυριαρχούσε στη δημόσια σφαίρα, όμως η πραγματικότητα είναι εμφανώς διαφοροποιημένη.
Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σχετικά με τα ποσοστά των αυτοκτονιών παγκοσμίως, η χώρα μας έκανε την ευχάριστη έκπληξη καθώς διατηρεί το χαμηλότερο ποσοστό σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα αγγίζει μόλις τις 3,2 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος φτάνει τις 11,9 αυτοκτονίες στον ίδιο αριθμό κατοίκων, ενώ «πρωταθλήτρια» αναδεικνύεται η Λιθουανία με 26,1 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Τζαμάικα διατηρεί το χαμηλότερο ποσοστό με μόλις 1,2 αυτοκτονίες, ενώ στον αντίποδα εμφανίζεται η ασιατική Σρι Λάνκα με 34,6.
Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί πως ο «μύθος» για τους βόρειους λαούς δείχνει να επιβεβαιώνεται καθώς οι χώρες της Βαλτικής, της Σκανδιναβίας και της ανατολικής Ευρώπης εμφανίζουν πολύ υψηλότερα ποσοστά από τις χώρες του Νότου, ενώ κι οι Γιαπωνέζοι επιβεβαιώνουν τις φήμες με ποσοστό 15,4 ανά 100.000 κατοίκους, όπως κι οι κάτοικοι της Νοτίου Κορέας (24,1 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους).
