- Γράφει ο Κοσμάς Ζακυνθινός
Για κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία «φαντάσματα», δίχως ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο λειτουργίας, ελλείψεις συντονισμού και απουσία κεντρικού οργάνου διαχείρισης κάνει λόγο η πρώτη επίσημη μελέτη χαρτογράφησης του φαινομένου «Κινήματος Αλληλεγγύης» στη χώρα μας.
Από τα 137 κοινωνικά ιατρεία που εντοπίστηκαν στην Ελλάδα, μόλις το 92 εξ αυτών αναγνωρίστηκαν ως «μονάδες αλληλεγγύης» σύμφωνα με την έρευνα «Solidarity outpatient clinics in Greece: a survey of a massive social movement» παρέχοντας ιατρικές υπηρεσίες, δεν συνδέονταν άμεσα ή χρηματοδοτούνταν από κρατικούς οργανισμούς ή μεγάλες ΜΚΟ και διέθεταν ηλεκτρονική διεύθυνση.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς της έρευνας κ.κ. Ηρώ Ευλαμπίδου (ISGlobal, Κέντρο Έρευνας Περιβαλλοντικής Επιδημιολογίας – CREAL) και Μανώλη Κογεβίνα (Καθηγητή στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, ISGlobal – CREAL), παραμένει άγνωστο πόσες κλινικές έχουν άδεια για άσκηση ιατρικών πράξεων / διαχείρισης φαρμακείου. Λειτουργούν κάτω από ιδιωτικό (κοινωνία, ένωση μη κερδοσκοπικού οργανισμού / επιχείρησης, κλπ) ή δημόσιο νομικό πλαίσιο (δημοτική επιχείρηση, εκκλησία κλπ.), Όμως, το 14% δεν διέθετε καθόλου συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο.
Από τα 92 κοινωνικά ιατρεία (KIΦA, Κοινωνικά Ιατρεία Φαρμακεία Αλληλεγγύης), σε ποσοστό 92% και 88% παρέχονται δωρεάν ιατρικές και φαρμακευτικές υπηρεσίες αντίστοιχα, σε ανασφάλιστους ή ανέργους. Ενώ, από τις 73 κλινικές, περίπου οι μισές λειτουργούν 5 ημέρες την εβδομάδα και το 39% εξ αυτών 5 ή περισσότερες ώρες την ημέρα.
Η μελέτη, που παρουσιάζει σήμερα το healthpharma.gr επισημαίνει την απουσία κεντρικού συντονισμού των δράσεων στις κλινικές αλληλεγγύης, παρόλο που διεξάγεται ετήσια συνάντηση σε εθνικό επίπεδο. Μολονότι οι κλινικές αλληλεγγύης είναι κοινωνικό κίνημα, με βασικό προσανατολισμό σε δράσεις συμπληρωματικών παροχών υγειονομικής περίθαλψης, τα μέλη τους είναι συχνά ενεργά πολιτικά, υποστηρίζοντας τις πολιτικές κατά τις λιτότητας.
Πολίτες, Δήμοι και Εκκλησία
Ακολουθώντας την πληθυσμιακή πυκνότητα ποσοστό άνω του 50% των κοινωνικών ιατρείων βρίσκεται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Από τις 92 κλινικές αλληλεγγύης, το 43% αποτελεί πρωτοβουλία των πολιτών, λειτουργούν με εθελοντές και υποστηρίζουν την ευρύτερη κοινότητα, το 33% αποτελεί πρωτοβουλία των δήμων, το 12% της εκκλησίας και το 8% των ιατρικών ενώσεων. Η πλειοψηφία αυτών σχηματίστηκε μετά το 2010, και τον μέγιστο αριθμό δομών να συγκεντρώνεται την περίοδο 2012-2013.
Σε όλες τις κλινικές αλληλεγγύης εργάζεται εθελοντικά το προσωπικό, ενώ οι τοπικές κλινικές αλληλεγγύης μπορεί να έχουν χρησιμοποιήσει επίσης μισθωτό προσωπικό (γραμματείς, νοσηλευτές κλπ.). Ο αριθμός των εθελοντών κυμαίνονταν από 10 έως 250 ανά περίπτωση (μέσος όρος: 63) και ομοίως ο αριθμός των γιατρών (εύρος: 2-99, μέσος όρος: 23) που εξαρτάται από την δομή της κλινικής και του αριθμού των εξωτερικών συνεργαζόμενων εθελοντών γιατρών (π.χ. Ηράκλειο: 61). Οι ειδικότητες καλύπτουν όλο το ιατρικό φάσμα, με περισσότερους γενικούς ιατρούς, παιδίατρους , καρδιολόγους, γυναικολόγους, ψυχιάτρους, ορθοπεδικούς χειρουργούς και δερματολόγους. Λιγότερο συχνές ήταν οι παρουσία οδοντιάτρων και φαρμακοποιών. Ο αριθμός των νοσοκόμων, μαιών, των φυσιοθεραπευτών και οι παραϊατρικές ειδικότητες ήταν χαμηλός.
Εξετάσεις ασθενών
Σύμφωνα με την μελέτη, δεν υπάρχουν έγκυρες εκτιμήσεις για τον συνολικό αριθμό των ασθενών που εξετάζονται, καθώς στις περισσότερες κλινικές δεν τηρούνται λεπτομερή στατιστικά στοιχεία για την παρουσία των ασθενών. Το μεγαλύτερο κοινωνικό ιατρείο στην Αθήνα εξετάζει περίπου 1.300 ασθενείς ανά μήνα, ενώ το εύρος των άλλων κλινικών ήταν από 1 έως 452 (μέσος όρος: 133 / μήνα).
Κατά μέσο όρο, στις 243 ανέρχονται οι επισκέψεις μηνιαίως για συνταγογράφηση χρόνιων ασθενειών σε ανασφάλιστους ασθενείς. Σχεδόν όλες οι κλινικές ανέφεραν αύξηση κατά 10% ή περισσότερο στον αριθμό των ασθενών που είχαν παρουσία από το 2013 έως το 2014. Περίπου το 10% των ασθενών ήταν παιδιά και το 40% ήταν γυναίκες. Οι περισσότεροι ασθενείς ήταν Έλληνες, αλλά το στατιστικό δείγμα για την εθνότητα είναι ελλιπές.
Οι δαπάνες συντήρησης στις περισσότερες κλινικές ήταν μόλις λίγων εκατοντάδων ευρώ μηνιαίως (μέσος όρος: 580 ευρώ, με εύρος: 40 έως 2.000 ευρώ), χωρίς να περιλαμβάνονται δαπάνες προσωπικού η έξοδα ενοικίου κτιρίου, ηλεκτρισμός, νερό κ.α.
Η μεθοδολογία
Τον Δεκέμβριο του 2014 εντοπίστηκαν 137 κλινικές αλληλεγγύης μέσω αναζητήσεων στο διαδίκτυο και προσωπικών επαφών. Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκε ένα πρότυπο ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε πληροφορίες για τη λειτουργία και τις υπηρεσίες των κλινικών. Από το σύνολο, προσκλήθηκαν οι 92 κλινικές να συμμετάσχουν. Τα στοιχεία συλλέχθηκαν στο διάστημα Δεκέμβριος 2014 – Φεβρουάριος 2015.
Μετά από αρκετές επαφές και αλληλογραφία μέσω e-mails υπήρξε ανταπόκριση από 19 περιπτώσεις (το 21% του συνόλου), συμπεριλαμβανομένων των τριών μεγάλων κλινικών αλληλεγγύης σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο. Τα δεδομένα εισήχθησαν στην Epidata v.3.1. όπου αναλύθηκαν με τη χρήση του λογισμικού Stata 12 (StataCorp, Texas, USA). Μεταξύ των 19 κλινικών, η πλειονότητα άρχισε να λειτουργούν μετά το 2012.
