Είναι ήδη γνωστό ότι το αλκοόλ μας χαλαρώνει και μειώνει την εγρήγορση, την προσοχή και την κριτική μας ικανότητα, χωρίς ωστόσο να είναι πλήρως κατανοητή η επίδρασή του στη γνωστικότητα.
Μια νέα αμερικανική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο PLOS ONE, απαντά στο ερώτημα γιατί αισθανόμαστε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο όταν πίνουμε, ακόμα και όταν έχει εξασθενήσει η γνωστική μας λειτουργία.
Η μελέτη ενδεχομένως να δώσει απάντηση και στο καίριο ερώτημα «τι συμβαίνει σε νευρολογικό επίπεδο όταν ενώ έχουμε πιεί, νομίζουμε ότι είμαστε ικανοί να οδηγήσουμε».
Επιστημονική ομάδα του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο ζήτησε 18 νεαρά υγιή άτομα να λάβουν μέρος σε ένα πείραμα αξιολόγησης του γνωστικού τους ελέγχου ενώ είχε αποσπαστεί η προσοχή τους.
Οι εθελοντές έκατσαν σε ένα σκάνερ εγκεφάλου ενώ παρακολουθούσαν μια σειρά έγχρωμων τετραγώνων σε μια οθόνη.
Η διαδικασία
Αρχικά, δύο τετράγωνα ιδίου χρώματος εμφανίζονταν και στις δύο πλευρές, ακολουθούσε ένα τετράγωνο που αναβόσβηνε στη μέση της οθόνης. Κατά διαστήματα, το χρώμα του μεσαίου τετραγώνου ταίριαζε με αυτό των δύο πλαϊνών και μερικές φορές ήταν διαφορετικό.
Οι συμμετέχοντες έπρεπε να αγνοήσουν το χρώμα των δύο πλαϊνών τετραγώνων και να πατήσουν ένα κουμπί που να ανταποκρίνεται στο χρώμα του μεσαίου.
Αν και οι συμμετέχοντες καταλάβαιναν τι έπρεπε να κάνουν, δεν ήταν εύκολο να αγνοήσουν τα άσχετα πλαϊνά τετράγωνα.
«Ασυνείδητα, ετοιμάζονταν να ανταποκριθούν καθώς τα πλαϊνά τετράγωνα επηρέαζαν προκαταβολικά την κινητική αντίδραση, πριν την εμφάνιση του πραγματικού στόχου. Και για να γίνει κάτι τέτοιο επιτυχώς απαιτείται ο γνωστικός έλεγχος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει η ικανότητα παρακολούθησης των απαιτήσεων προσεκτικά και η ανταπόκριση σε αυτές με ευελιξία», εξηγεί ο Λορεν Μπατον, μέλος της συγγραφικής ομάδας της μελέτης.
Νηφάλιοι vs πότες
Κι ενώ το πείραμα ήταν δύσκολο όταν οι εθελοντές ήταν νηφάλιοι, πραγματοποιήθηκε και όταν είχαν πιεί ένα αλκοολούχο ποτό, αλλά και σε κατάσταση placebo (ελέγχου). Και στις τρεις φάσεις, οι ερευνητές μέτρησαν τις ταλαντώσεις β και θ του εγκεφάλου, δηλαδή κυματοειδής σχηματισμούς που παράγονται από την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου.
Οι ταλαντώσεις θ εμπλέκονται στην επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου κατά την λήψη αποφάσεων, ενώ οι β στον έλεγχο των κινήσεων και την προετοιμασία για μια κίνηση.
Στο πείραμα, οι ταλαντώσεις θα αντανακλούσαν τη λήψη απόφασης στο ποιο κουμπί ήταν το σωστό χρώμα και έπρεπε να πατηθεί, ενώ οι β την προετοιμασία του εγκεφάλου να στείλει σήματα στους μυς.
Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι μετά την κατανάλωση αλκοόλ, οι ταλαντώσεις β κατά την επιλογή χρώματος ήταν εντελώς φυσιολογικές, αλλά οι θ είχαν μειωθεί απότομα.
«Στην κορύφωσή τους, οι ταλαντώσεις θ υπό την επήρεια αλκοόλ μειώνονταν σχεδόν στο μισό των επιπέδων που παρατηρούνταν κατά τη φάση placebo», λέει η Δρ Μπατον.
Αφού είχαν πιει η ακρίβεια των εθελοντών να επιλέξουν το σωστό χρώμα είχε επίσης μειωθεί κατά 5% κάθε φορά που τα πλαϊνά τετράγωνα δεν ταίριαζαν με το τετράγωνο στόχο. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο χρόνος αντίδρασης έμενε ίδιος.
«Συνδυαστικά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το αλκοόλ κυρίως προκαλεί ελλείμματα κατά τη λήψη αποφάσεων, και όχι κατά την εκτέλεση κινήσεων», συμπληρώνει η ερευνήτρια.
Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος νομίζει ότι λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις, αν και η ικανότητά του να λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις είναι εξασθενημένη.
Αντιδράσεις…
«Αυτό το κακό αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα προβληματικό όταν πρόκειται για την εκτέλεση μιας εργασίας, όπως η οδήγηση», λέει η Δρ Μπατόν.
Και προσθέτει ότι, «όταν οδηγούμε συνήθως κάνουν αυτοματοποιημένες κινήσεις, όπως ο αυτόματος πιλότος, χωρίς να ενσυνείδητη σκέψη. Αλλά, περιστασιακά πρέπει να αντιδράσουμε γρήγορα σε ένα ερέθισμα, όπως όταν ένα άλλο αυτοκίνητο μας κόβει το δρόμο.
Πρέπει να είμαστε λοιπόν σε θέση να βγούμε από την αυτοματοποιημένη φάση οδήγησης και με τον έλεγχο της γνωστικής μας λειτουργίας να διαχειριστούμε την κατάσταση. Αλλά όταν έχουμε καταναλώσει αλκοόλ είμαστε λιγότερο καλοί στο να κάνουμε αυτές τις γρήγορες εναλλαγές».
