Ομάδα ερευνητών ανακάλυψε ότι τα γονίδια που ρυθμίζουν σημαντικές βιολογικές διαδικασίες δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε νέα εργασιακά πρότυπα -ύπνου και σίτισης- τη νύχτα, παραμένοντας συντονισμένα στον ημερήσιο ρυθμό του βιολογικού ρολογιού μας.
Σύμφωνα με σχετικό άρθρο που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Proceedings of the National Academy of Sciences, ερευνητές του Πανεπιστημίου Μακ Γκιλ κατάφεραν να αποδείξουν ότι η εργασία σε νυχτερινή βάρδια για τέσσερις ημέρες επιδρά στην έκφραση 20.000 γονιδίων.
Στο πλαίσιο της μελέτης, οκτώ υγιείς εθελοντές υποβλήθηκαν σε τεχνητές συνθήκες πενθήμερης εργασίας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Σε απομονωμένο δωμάτιο, χωρίς φως και ήχους της ημέρας, και χωρίς να επιτρέπεται η χρήση κινητού τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού υπολογιστή, την πρώτη ημέρα κοιμήθηκαν κανονικά. Τις υπόλοιπες τέσσερις έμειναν ξύπνιοι τη νύχτα και κοιμήθηκαν την ημέρα.
Την πρώτη ημέρα και μετά την πέμπτη ημέρα, οι ερευνητές συνέλεξαν δείγματα αίματος σε διάφορες στιγμές του 24ωρου. Στη συνέχεια αξιολόγησαν την έκφραση πάνω από 20.000 γονιδίων και κατέγραψαν τη διακύμανση τους στον κύκλο ημέρας-νύχτας.
Οι επιστήμονες παρατήρησαν μοριακές αλλαγές που εικάζουν ότι συντελούν στην εκδήλωσης προβλημάτων υγείας, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που συνήθως εμφανίζονται συχνότερα στα άτομα που εργάζονται νύχτα.
«Πλέον έχουμε κατανοήσει καλύτερα τις μοριακές αλλαγές που συμβαίνουν στο ανθρώπινο βιολογικό ρολόι όταν κοιμόμαστε και τρώμε σύμφωνα με τον φυσιολογικό βιολογικό ρυθμό. Για παράδειγμα, παρατηρήσαμε ότι η έκφραση των γονιδίων που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα και τις μεταβολικές διαδικασίες δεν προσαρμόζονται στις νέες μας συνήθειες», εξηγεί η Δρ Νταϊαν Μπόιβιν, διευθύντρια του Κέντρου Μελέτης και Θεραπείας Κιρκαδιανού Ρυθμού και καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Μακ Γκιλ.
Εξάλλου είναι γνωστό ότι η έκφραση πολλών εκ των επίμαχων γονιδίων αλλάζει κατά τη διάρκεια του κύκλου ημέρας-νύχτας. Και η επαναληπτικότητά τους είναι σημαντική για τη ρύθμιση πολλών σωματικών και συμπεριφορικών διαδικασιών.
Όμως, σχεδόν το 25% των ρυθμικών γονιδίων έχασαν τον βιολογικό τους ρυθμό μετά την έκθεση των εθελοντών σε συνθήκες νυχτερινής εργασίας. Το 73% δεν προσαρμόστηκε στη νέα αυτή κατάσταση και παρέμεινε συντονισμένο με τον ημερήσιο ρυθμό. Ένα άλλο 3% κατάφερε να προσαρμοστεί μερικώς στη νυχτερινή βάρδια εργασίας.
Κι επειδή η μελέτη έγινε σε αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες οι επιστήμονες σπεύδουν να συμπληρώσουν ότι θα συνεχίσουν την έρευνα για να δουν αν όντως η γονιδιακή έκφραση αλλάζει και σε άτομα που πράγματι εργάζονται νύχτα, και η σωματική δραστηριότητα τους, η πρόσληψη τροφής και τα πρότυπα ύπνου τους διαφέρουν από των εργαζομένων την ημέρα.
