- Συνέντευξη / Κοσμάς Ζακυνθινός
«Αυτή τη στιγμή οι καλύτερες ερευνητικές ομάδες έχουν αφιερώσει την ενέργειά και το χρόνο τους στην ανάπτυξη εμβολίου» όπως επισημαίνει o Γκίκας Μαγιορκίνης, τονίζοντας πως «με αρκετές μελέτες να έχουν ξεκινήσει την Φάση ΙΙΙ, έχοντας συγχρόνως ολοκληρώσει με μεγάλη επιτυχία τις φάσεις Ι και ΙΙ, θεωρώ ότι μία πολύ σημαντική μάχη κατά του κορωνοϊού θα κερδηθεί μέσα στους επόμενους μήνες».
• Κύριε Μαγιορκίνη, η προσωρινή αναστολή της έρευνας του εμβολίου κατά του κορωνοϊού, από την AstraZeneca και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία κυρίως για το χρόνο διάθεσης του. Πώς κρίνεται την απόφαση και πότε εκτιμάται -εμπειρικά- να προχωρήσουν οι διαδικασίες των κλινικών δοκιμών;
Για να γίνει κατανοητό το πλαίσιο αναστολής της κλινικής δοκιμής της Οξφόρδης θα πρέπει να εξηγήσουμε πώς λειτουργούν οι κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ. Οι κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ εκτελούνται με πολύ αυστηρά πρωτόκολλα ασφάλειας της υγείας των ασθενών. Όπως επίσης και εχεμύθειας για τα δεδομένα των ασθενών.
Με απλά λόγια οι μελέτες εκτελούνται με τέτοιον τρόπο ώστε ούτε ο ασθενής ούτε ο ιατρός γνωρίζει αν έχει λάβει το εμβόλιο ή το placebo, οπότε όταν εμφανισθεί μία πιθανή παρενέργεια δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί αυτόματα στο εμβόλιο ή στο placebo. Η λογική πίσω από αυτήν την «μυστικοπάθεια» είναι να αποφευχθούν συστηματικά σφάλματα στη μελέτη που προκύπτουν από υποσυνείδητες πιο συγκεκριμένα τα φαινόμενα placebo και nocebo.
Το φαινόμενο placebo παρατηρείται όταν κάποιοι εθελοντές που γνώριζαν ότι έχουν πάρει το εμβόλιο υποσυνείδητα θεωρούν ότι δεν μπορούν να μολυνθούν, ενώ το φαινόμενο nocebο όταν κάποιοι εθελοντές θεωρούν υποσυνείδητα ότι είναι πιο πιθανό να έχουν παρενέργειες.
Συνεπώς για την αποφυγή του placebo και του nocebo η διαδικασία διακοπής για την εξέταση πιθανών παρενεργειών από ανεξάρτητη επιτροπή κρίνεται αναγκαία. Τα δε αποτελέσματα δεν ανακοινώνονται παρά μόνο στο τέλος της δοκιμής. Εκτός και αν υπάρχουν ενδείξεις ότι η δοκιμή πρέπει να διακοπεί για λόγους ασφάλειας. Δηλαδή εγκατασταθεί συσχέτιση μεταξύ σοβαρής παρενέργειας και εμβολίου.
• Η κοινοπραξία Pfizer και BioNTech φαίνεται να επιταχύνει εντυπωσιακά το τελευταίο διάστημα, παρουσιάζοντας δύο προδημοσιεύσεις με εξελιγμένη μορφή του εμβολίου, με κάποιες στερεοτακτικές μεταβολές. Δεδομένων των ποικίλων σχημάτων που βρίσκονται σε στάδιο δοκιμών, κερδίζεται η «μάχη» κατά του νέου κορωνοϊού;
Αυτή τη στιγμή οι καλύτερες ερευνητικές ομάδες ανάπτυξης εμβολίων έχουν αφιερώσει την ενέργειά και το χρόνο τους στην ανάπτυξη εμβολίου. Με αρκετές μελέτες να έχουν ξεκινήσει την φάση ΙΙΙ, έχοντας συγχρόνως ολοκληρώσει με μεγάλη επιτυχία τις φάσεις Ι και ΙΙ, θεωρώ ότι μία πολύ σημαντική μάχη κατά του κορωνοϊού θα κερδηθεί μέσα στους επόμενους μήνες.
• Ομάδα επιστημόνων έχει αμφισβητήσει την αξιοπιστία των δεδομένων -που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση The Lancet- για τις κλινικές δοκιμές του εμβολίου Sputnik V που αναπτύσσεται κατά του κορωνοϊού. Κατά την εκτίμηση σας, θεωρείται πως είναι δικαιολογημένες αυτού του είδους ανησυχίες;
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Lancet για το εμβόλιο Sputnik V δείχνει ένα εξαιρετικό προφίλ εμβολίου αλλά σε μικρό αριθμό ασθενών. Να επισημάνω ότι η Ρωσική Ιολογία έχει μεγάλη παράδοση, έχουν πολύ καλό υπόβαθρο και επιστημοσύνη στον συγκεκριμένο τομέα. Θεωρώ ότι με την ολοκλήρωση των κλινικών μελετών φάσης ΙΙΙ για το Sputnik V είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ακόμα ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο στη διάθεσή μας.
Όσα περισσότερα αναπτυχθούν τόσο καλύτερο θα είναι για τον περιορισμό της πανδημίας. Μην ξεχνάμε ότι ο ιός δεν γνωρίζει σύνορα έτσι η διεθνής προσπάθεια με απώτερο σκοπό τον έλεγχο της επιδημίας αποτελεί την ραχοκοκαλιά του ελέγχου της επιδημίας.
• Τουλάχιστον ένας στους πέντε ασθενείς ηλικίας 18 έως 34 ετών που εισάγονται στο νοσοκομείο λόγω λοίμωξης Covid-19 θα χρειαστεί εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Τι δείχνουν τα νεότερα δεδομένα έρευνας; Οι νεότεροι δεν θεωρούνται πλέον «άτρωτοι» απέναντι στον κορωνοϊό SARS-CoV-2;
Δεν υπάρχει ηλικιακή ομάδα που να έχει 0% πιθανότητα να έχει σοβαρές επιπτώσεις από Covid-19. Συμπεριλαμβανομένης της διασωλήνωσης και του θανάτου. Κανένας δεν θεωρείται λοιπόν άτρωτος απέναντι στον SARS-CoV-2. Ωστόσο, οι νέοι έχουν όντως αρκετά μικρότερες πιθανότητες από τους άνω των 65 για σοβαρή νόσο Covid-19.
• Το τελευταίο διάστημα λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις το κίνημα των «αρνητών» της πανδημίας, σε παγκόσμιο και εγχώριο επίπεδο. Επιστημονικά, τεκμηριώνονται οι ανησυχίες που έχουν κατά καιρούς εκφραστεί και από μερίδα ιατρών για τα «επικίνδυνα» μέτρα προστασίας της Δημόσιας Υγείας;
Η επιστήμη δεν είναι δόγμα, εξελίσσεται με βάση έρευνες και μελέτες. Η ιατρική είναι ένας από τους ταχύτερα εξελισσόμενους επιστημονικούς χώρους. Έτσι, οι θεραπείες και τα προληπτικά μέτρα τροποποιούνται ανάλογα.
Είναι αυτή η εξέλιξη που διαστρεβλώνουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο οι διάφοροι συνωμοσιολόγοι είτε για να πούνε ότι ο ιός υπάρχει αλλά κατασκευάστηκε, είτε για να πούνε ότι ο ιός δεν υπάρχει με κεντρικό επιχείρημα ότι οι γιατροί διαχρονικά φαίνονται ασυνεπείς επειδή τροποποιούν τις οδηγίες τους.
Δεν υπάρχει κάποια επιστημονική μεθοδολογία που να στηρίζει τα επιχειρήματά των αρνητών. Αποτελούνε σοφίσματα που καταλήγουν να γίνονται δόγματα ενώ η δυνατότητα διαλόγου εξαντλείται μέσα από την στείρα απόρριψη των επιστημονικών δεδομένων.
• Μολονότι η συμπεριφορά των πολιτών καθορίζει την πορεία της επιδημίας βλέπουμε ακόμα και σήμερα -με τα τοπικά lockdowns- τον κόσμο να μην πειθαρχεί στα μέτρα. Ποιοι παράγοντες ευθύνονται για τη «χαλαρή» συμπεριφορά των Ελλήνων;
Η «χαλαρή» συμπεριφορά σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην φυσική κόπωση του κόσμου στη μακροχρόνια πορεία της επιδημίας. Δεν είναι μόνο θέμα ελληνικό, είναι θέμα παγκόσμιο. Ο κόσμος επιθυμεί να επιστρέψει στην κανονικότητά του, πέρα από περιορισμούς και φοβίες, και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.
• Η ανθρωπότητα ζει μια πανδημία κάθε 100 χρόνια και η πανδημία του κορωνοϊού έχει αναδείξει περαιτέρω την ανάγκη Έρευνας. Κατά πόσο αποτελούν απειλή τα ανθεκτικά βακτήρια και ιοί, συνδυαστικά με την παγκοσμιοποίηση;
Οι επιδημίες του 21ου αιώνα έχουν αλλάξει χαρακτήρα. Η νοσηρότητα και η θνησιμότητα από την επιδημία του SARS-CoV-2 σε μεγάλο βαθμό αφορά άτομα πάνω από 65 και άτομα με υποκείμενα νοσήματα. Συνεπώς αν είχε συμβεί πριν από 100 χρόνια πιθανόν να περνούσε απαρατήρητη. Ακριβώς διότι το ποσοστό των ατόμων με αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν πολύ μικρότερο από ότι σήμερα.
Καθώς, λοιπόν ο ανθρώπινος πληθυσμός γερνάει και άτομα με υποκείμενα νοσήματα παίρνουν «παράταση ζωής» μέσω της σύγχρονης ιατρικής. Φαίνεται ότι το προφίλ των επιδημιών θα αλλάζει. Πιθανόν να αφορά και μικροργανισμούς που στο παρελθόν δεν θα προκαλούσαν ιδιαίτερα προβλήματα.
• Αναλάβατε καθήκοντα εκπροσώπου του υπουργείου Υγείας εν μέσω καλοκαιριού. Μια ιδιαίτερα απαιτητική θέση η οποία δέχεται αυστηρή κριτική. Ποια η εμπειρίας σας μέχρι τώρα; Ποια τα προβλήματα που συναντάται και κατά πόσο αποτελεσματικός είναι ο μηχανισμός διαχείρισης της κρίσης στη χώρα μας;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχω συναντήσει εκτελώντας τα καθήκοντα της ενημέρωσης είναι η πόλωση που υπάρχει στη δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα του κορωνοϊού. Αυτή η πόλωση είναι τόσο αντι-ακαδημαϊκή όσο και ιατρικώς αντιδεοντολογική. Αποτελεί δε τον χειρότερο εχθρό της επιστημονικής συζήτησης και υποδαυλίζει τις προσπάθειες ελέγχου της επιδημίας. Η κριτική οφείλει να είναι αυστηρή, αλλά επίσης θεωρώ ότι οφείλει να είναι καλοπροαίρετη και να γίνεται με ευπρέπεια.
Μόνο υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί να υπάρξει γόνιμος επιστημονικός διάλογος διαφορετικά καταλήγουμε σε ιαχές και συνθήματα χωρίς περιεχόμενο. Αυτά δεν έχουν καμία απολύτως θέση σε μηνύματα Δημόσιας Υγείας.
Όσον αφορά τον μηχανισμό διαχείρισης της κρίσης θα ήθελα να επισημάνω ότι ο οποιοσδήποτε «μηχανισμός» είναι τόσο καλός όσο οι άνθρωποι που συμμετέχουν και τον διαχειρίζονται. Θεωρώ ότι στην Ελλάδα μετά από τόσα χρόνια οικονομικής κρίσης και brain-drain είμαστε τυχεροί να έχουμε πολύ καλούς επιστήμονες σε όλα τα επίπεδα. Ιατρούς, νοσηλευτές, εργαστηριακούς, επιδημιολόγους, που στηρίζουν τον «μηχανισμό». Πολλές φορές με αυταπάρνηση και αίσθηση καθήκοντος. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ σε πρόσωπα συγκεκριμένα, δεν είναι η στιγμή.
Θεωρώ ότι με δεδομένες τις δυσκολίες τις ελληνικής πραγματικότητας έχει γίνει πολύ καλή δουλειά. Με πολύ φιλότιμο και τις καλύτερες των προθέσεων στο επίπεδο που γνωρίζω και αντιλαμβάνομαι από τις συνεργασίες μου. Ενδεικτικά αναφέρω το Υπουργείο Υγείας, τον ΕΟΔΥ, την Επιτροπή καθώς και την Πολιτική Προστασία.
- Γκίκας Μαγιορκίνης
Επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Υγιεινής και Επιδημιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων του ΕΟΔΥ
Πηγή: The Doctor
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
