- Γράφει η Κωνσταντίνα Μπρούσα
Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η υγεία συνιστά ένα βασικό κοινωνικό αγαθό και το δικαίωμα προστασίας του αποτελεί όχι μόνο κοινωνικό αλλά και ατομικό δικαίωμα. Η νομική κατοχύρωσή του μέσα από πλήθος διεθνών και υπερεθνικών συμβάσεων αλλά και εθνικών νομοθετικών κειμένων είναι το πρώτο βήμα για την ουσιαστική απόλαυση του από τους δικαιούχους, δηλαδή από κάθε άνθρωπο.
Το αμέσως επόμενο και εξίσου σημαντικό όμως βήμα είναι η διαμόρφωση όλων εκείνων των απαραίτητων δομών και υπηρεσιών που θα εξασφαλίζουν την πρόσβαση σε αυτό και συνεπώς και την απόλαυσή του· με άλλα λόγια, η εξασφάλιση των νοσοκομειακών δομών, στελεχωμένων κατάλληλα ώστε να μπορούν να προσφέρουν τις υψηλού επιπέδου υπηρεσίες που χρειάζονται οι ασθενείς, με αξιοπρέπεια, χωρίς διακρίσεις και χωρίς περιορισμούς.
Στην Ελλάδα το δικαίωμα στην υγεία κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος, όπου ορίζεται πως «Το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων».
Η εξειδίκευση του δικαιώματος αυτού πραγματοποιείται μέσα από νόμους που αφορούν μεταξύ άλλων τα δικαιώματα των νοσοκομειακών ασθενών, τα δικαιώματα των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και τα δικαιώματα των ληπτών υπηρεσιών υγείας σε πρωτοβάθμιες, δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες μονάδες φροντίδας υγείας και περίθαλψης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Τα νομοθετικά αυτά κείμενα αντικατοπτρίζουν τις διεθνείς συνθήκες που έχει κυρώσει η χώρα μας ακολουθώντας τις νέες εξελίξεις της ιατρικής επιστήμης και περιλαμβάνουν δικαιώματα και υποχρεώσεις τόσο από τη μεριά των ασθενών όσο και από αυτή των επαγγελματιών υγείας.
Δημόσιες δομές Υγείας
Εκ των πραγμάτων τις περισσότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των ασθενών συναντούμε μέσα στις δημόσιες δομές Υγείας. Οι μεγάλοι χρόνοι αναμονής, οι κακές κτηριακές δομές, η υποστελέχωση σε ανθρώπινο δυναμικό και η υλική ανεπάρκεια ακόμα και σε βασικά αγαθά, αποτελούν κατάφορες παραβιάσεις του δικαιώματος για αξιοπρεπή, άμεση και ορθή παροχή υπηρεσιών υγείας.
Οι στιγμές που διαδραματίζονται εντός των νοσοκομείων σίγουρα δεν είναι ευχάριστες ούτε για τους ίδιους τους ασθενείς, ούτε και για τους συνοδούς τους. Όπως ο καθένας μπορεί να φανταστεί, εκείνη την κρίσιμη για την υγεία του στιγμή, ο ασθενής, μέσα στο άγχος και τον φόβο που τον διακατέχει, λίγη σημασία δίνει στην παραβίαση των δικαιωμάτων του.
Το μόνο που έχει στο μυαλό του είναι να γίνει γρήγορα καλά και να φύγει το συντομότερο δυνατό από εκεί μέσα. Δυστυχώς λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν πως ως νοσοκομειακοί ασθενείς έχουν δικαιώματα, νομικά κατοχυρωμένα, η παραβίαση των οποίων επισύρει ευθύνες.
Δικαιώματα νοσοκομειακού ασθενούς
Στο άρθρο 47 λοιπόν του Νόμου 2071/1992 κατοχυρώνονται τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενούς, τα οποία είναι τα εξής: το δικαίωμα του ασθενή στις υπηρεσίες του νοσοκομείου, στην παροχή αξιοπρεπούς φροντίδας, που συμπεριλαμβάνει και τις παραϊατρικές υπηρεσίες, την κατάλληλη διαμονή και μεταχείριση και την αποτελεσματική εξυπηρέτηση.
Tο δικαίωμα στη συγκατάθεση ή στην άρνηση σε κάθε διαγνωστική ή θεραπευτική πράξη, το δικαίωμα στην πληροφόρηση της κατάστασής του, το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και του απορρήτου των πληροφοριών που τον αφορούν, το δικαίωμα σεβασμού των θρησκευτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων και το δικαίωμα διαμαρτυρίας και υποβολής ενστάσεων.
Παρόμοια δικαιώματα κατοχυρώνονται και στην Ευρωπαϊκή Χάρτα των Δικαιωμάτων των ασθενών που αποτελεί τη διεθνή δικλείδα προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών. Τα 14 Δικαιώματα που κατοχυρώνει είναι το δικαίωμα της πρόληψης, της πρόσβασης, της πληροφόρησης, της συγκατάθεσης, της ελεύθερης επιλογής, της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας, το δικαίωμα σεβασμού του χρόνιου ασθενή, το δικαίωμα τήρησης ων προδιαγραφών ποιότητας, το δικαίωμα της ασφάλειας, της καινοτομίας, της αποφυγής της περιττής ταλαιπωρίας και πόνου, το δικαίωμα της εξατομικευμένης θεραπείας, και τα δικαιώματα έκφρασης παραπόνων και αποζημίωσης.
Αν και σαφέστατα δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως η απαρίθμηση των δικαιωμάτων και στα δύο κείμενα γίνεται με σειρά προτεραιότητάς τους, άξια προσοχής είναι η κορύφωση της παράθεσής τους που καταλήγει στο δικαίωμα διαμαρτυρίας και έκφρασης παραπόνων. Και κατά την προσωπική μου άποψη, τα παραπάνω δεν είναι μόνο δικαιώματα, μα ταυτόχρονα και υποχρεώσεις των ασθενών.
Παθογένειες του χώρου
Τα πραγματικά προβλήματα και οι παθογένειες του χώρου της δημόσιας υγείας μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο όταν και όπου εντοπιστούν, καταγραφούν και προωθηθούν στους αρμόδιους. Φυσικά, τα προβλήματα που παρατέθηκαν πιο πάνω, όπως η ελλείψεις στα νοσοκομεία και οι άσχημες συνθήκες εντός αυτών, δεν είναι δυνατόν να ξεφεύγουν από την αντίληψη των αρμοδίων.
Τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει όμως ένας ασθενής ή ο συνοδός του κατά την παραμονή του σε μια δημόσια δομή υγείας ποικίλουν, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός. Κατά συνέπεια μόνο ο ίδιος μπορεί να εκφράσει καλύτερα τα παράπονά του και τις ανάγκες του.
Υλοποίηση λοιπόν αυτών των δικαιωμάτων αποτελούν τα Γραφεία Προστασίας Δικαιωμάτων Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας, έτσι όπως δημιουργήθηκαν και οργανώθηκαν, μέσα από αλλεπάλληλες νομοθετικές προβλέψεις, με τελευταία αυτή του Νόμου 4368/2015.
Τα Γραφεία αυτά είναι αρμόδια για την υποδοχή, την ενημέρωση σχετικά με τις ενδονοσοκομειακές διαδικασίες και τα δικαιώματα των ληπτών υπηρεσιών υγείας όπως και για την συλλογή και διεκπεραίωση καταγγελιών και παραπόνων και για τη διευκόλυνση υποβολής αναφορών στο Συνήγορο του Πολίτη.
Τα Γραφεία αυτά υποτίθεται πως πρέπει να βρίσκονται σε εμφανές σημείο κοντά στην είσοδο του νοσοκομείου και να είναι στελεχωμένα από άτομα ικανώς εκπαιδευμένα να καθοδηγήσουν ορθά τους λήπτες των υπηρεσιών υγείας. Η λειτουργία των Γραφείων αυτών εποπτεύεται από την Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας και η οποία εκτός των άλλων αρμοδιοτήτων της μπορεί να προβεί σε σύσταση και να αποστείλει αναφορά σε αρμόδιο όργανο για πειθαρχική ή ποινική δίωξη όταν εντοπίσει και εξετάσει κάποια παραβίαση δικαιώματος.
Ανάληψη πρωτοβουλιών
Το νομικό πλαίσιο λοιπόν υπάρχει. Το δικαίωμα στην υγεία και οι επιμέρους εξειδικεύσεις του κατοχυρώνονται. Τα αρμόδια όργανα που ασχολούνται με την επιτήρηση και τον χειρισμό των παραβιάσεων λειτουργούν. Αυτό που απομένει, θεωρώ πως είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών από τους ίδιους τους ασθενείς, οι οποίοι οφείλουν να βρουν το θάρρος και να διεκδικήσουν ενεργά το δικαίωμά τους για αξιοπρεπείς υπηρεσίες υγείας. Να καταγγείλουν όλα όσα θεωρούν πως τους προσβάλλουν, όλες τις δυσλειτουργίες του συστήματος υγείας και έτσι να συμβάλλουν ενεργά στη βελτίωσή του.
Ειδικότερα οι ασθενείς με κάποιο χρόνιο νόσημα που επισκέπτονται τακτικότερα τις δημόσιες δομές υγείας οφείλουν να εκμεταλλευτούν τη θέση τους, και ως συχνότεροι «επισκέπτες» και λήπτες των υπηρεσιών υγείας να εκφράζουν ρητώς τα παράπονα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μέσα από τα αρμόδια Γραφεία. Βέβαια, σε αυτό το κομμάτι ενεργό ρόλο παίζουν και οι σύλλογοι ασθενών που μέσα από την ενημέρωση των μελών τους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους συμβάλλουν στην ενδυνάμωσή τους.
Αναμφίβολα, ένας ενδυναμωμένος ασθενής μόνο θετικά μπορεί να συμβάλλει στην κοινωνία διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της, καθώς η διεκδίκηση κάθε δικαιώματος αποτελεί σημάδι σωστής και εύρυθμης λειτουργίας μιας δημοκρατικής κοινωνίας και ταυτόχρονα δείκτη κοινωνικής ωριμότητας. Σε αυτή την κοινωνία ζούμε και οφείλουμε όλοι μας καθημερινά να αγωνιζόμαστε για να τη βελτιώνουμε.
Κωνσταντίνα Μπρούσα,
Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ
*Στον Πανελλήνιο Σύλλογο Ασθενών με Ρευματικά Αυτοάνοσα Νοσήματα «ΑΚΕΣΩ» υπάρχει αρμόδιος υπεύθυνος για τη Διεκδίκηση Δικαιωμάτων των Ασθενών, και οι ρευματοπαθείς μπορούν ανά πάσα στιγμή να έρχονται σε επικοινωνία για την παροχή βοήθειας σε θέματα που τους απασχολούν.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
