Τα οφέλη των πόλεων δεν είναι για όλους τα ίδια καθώς πρόσφατη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ίδια ελίτ που παράγει τις καινοτομίες και τον πλούτο που δίνουν στις πόλεις τα καλά τους νούμερα, είναι επίσης αυτή που συγκεντρώνει τα οφέλη, με τους περισσότερους κατοίκους των πόλεων να αποκλείονται εν μέρει από αυτή την ευημερία. Αυτή η ανισότητα επιδεινώνεται από έναν άλλο κίνδυνο αυτών των μηχανών προόδου: την ψυχική υγεία.
Οι επιδημιολογικές μελέτες τείνουν να δείχνουν, σε γενικές γραμμές, ότι η ψυχική υγεία είναι χειρότερη στις πόλεις απ’ ό,τι στις αγροτικές περιοχές. «Υπάρχουν περισσότερες συναισθηματικές διαταραχές, αγχώδεις διαταραχές, αλλά κυρίως σοβαρές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια», λέει ο Jordi Alonso, διευθυντής του προγράμματος επιδημιολογίας και δημόσιας υγείας στο νοσοκομείο Hospital del Mar της Βαρκελώνης.
«Δεν βρήκαμε διαφορές στη χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών και, γενικά, όταν προσαρμοστεί για κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, δεν υπάρχουν διαφορές», προσθέτει. Για να εξηγηθεί αυτή η αστική τοξικότητα, συχνά αναφέρονται η ανισότητα, η περιθωριοποίηση, το άγχος και η βία, η οποία είναι πιο συχνή στις πόλεις. Στις αγροτικές περιοχές, η κοινωνική συνοχή, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι καταπιεστική για όσους είναι διαφορετικοί, αποτελεί προστατευτικό παράγοντα, όπως και η γειτνίαση με την ύπαιθρο ή η μικρότερη ατμοσφαιρική ρύπανση ή η ηχορύπανση.
Γνωστικές ικανότητες
Μια ανάλυση του 2020, με επικεφαλής τη Lydia Krabbendam του Vrije Universiteit του Άμστερνταμ, έθεσε μια εξελικτική υπόθεση. Οι άνθρωποι, μετά από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια εξέλιξης σε κοινωνία με τη φύση, αισθάνονται εκτός τόπου και χρόνου σε τεχνητά περιβάλλοντα όπου υπάρχουν μόνο ζώα του είδους τους. Η ανάγκη για κατευθυνόμενη προσοχή φθείρει τις γνωστικές ικανότητες, οι οποίες χρειάζονται επαφή με το φυσικό περιβάλλον για να ανακάμψουν, και σε σύγκριση με το παρελθόν, όταν οι πρόγονοί μας ζούσαν σε ισότιμες ομάδες όπου όλοι ήταν κοντά, η πόλη είναι γεμάτη από ανθρώπους που συναντάμε τυχαία στο δρόμο αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα.
Ο Jim van Os, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, εξήγησε σε συνέντευξή του στην EL PAÍS γιατί στις πόλεις μπορεί κανείς να βρει παράγοντες κινδύνου για ορισμένους ανθρώπους που είναι προστατευτικοί για άλλους: «Το να είσαι διαφορετικός είναι πολύ κακό για την ψυχική υγεία, επειδή έχουμε ανάγκη να νιώθουμε συνδεδεμένοι με τους άλλους. […] Ολόκληρη η βιολογία μας αναπτύσσεται με το να συνδεόμαστε με τους άλλους και, κατά τα πρώτα 10 χρόνια της ζωής, έχετε μια διαδικασία σύνδεσης που θα σας καθοδηγήσει στις κοινωνικές σχέσεις και με τον εαυτό σας σε όλη σας τη ζωή. Αλλά το να είσαι διαφορετικός μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ένας ομοφυλόφιλος μπορεί να αισθάνεται πιο απομονωμένος σε ένα χωριό απ’ ό,τι σε μια πόλη, και το αντίθετο μπορεί να ισχύει για κάποιον που έρχεται στο Παρίσι από ένα χωριό της Σενεγάλης».
Παράγοντες αλληλεπίδρασης
Στην Ταραγόνα, ο Ángel Urbina (57), ο οποίος διαγνώστηκε με σοβαρή ψυχική ασθένεια όταν ήταν στο πανεπιστήμιο, βλέπει μειονεκτήματα της πόλης, αλλά και πλεονεκτήματα. Ως πρόεδρος της La Muralla, μιας ένωσης που ανήκει στην Federació Salut Mental Catalunya, διοργανώνει συναντήσεις στις οποίες συμμετέχουν και άτομα από τις κοντινές πόλεις. «Εκείνοι πρέπει να πάρουν λεωφορείο, ενώ εγώ μπορώ να περπατήσω, και το ίδιο συμβαίνει και με τις υπηρεσίες υγείας», λέει. Ωστόσο, σε στιγμές που αισθάνεται χειρότερα, ο συνωστισμός και ο θόρυβος μπορεί να γίνουν πρόβλημα.
«Όταν έχω προβλήματα, χρειάζομαι ησυχία, αναζητώ ένα πάρκο ή πηγαίνω στην παραλία. Η επαφή με τους ανθρώπους μου κάνει κακό και αυτό συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους, γίνεσαι πολύ ευαίσθητος στην επαφή με τους ανθρώπους και το άγχος«, προσθέτει. Η γνώμη του για την αξία της λιγότερης κοινωνικής συνοχής στις πόλεις είναι επίσης αμφίσημη.
«Σε μια πόλη, αν είσαι πολύ άρρωστος, μπορεί να μην το μάθει κανείς και να πεθάνεις ακόμη και μόνος στο σπίτι, αλλά δεν υποφέρουμε επίσης από το στίγμα που μπορεί να επιβάλλουν οι παλιές νοοτροπίες σε μέρη όπου όλοι σε γνωρίζουν. Εδώ μπορείς να μπεις σε ένα μπαρ και κανείς δεν θα σκεφτεί ότι είσαι ο τρελός της πόλης», παραδειγματίζει.
Κατανομή διαταραχών
Το 1939, οι Robert Faris και Warren Dunham δημοσίευσαν μια μελέτη σχετικά με την κατανομή των ψυχικών διαταραχών στο Σικάγο. Η πρωτοποριακή αυτή εργασία διαπίστωσε ότι όσο πιο πυκνοκατοικημένες ήταν οι γειτονιές και όσο μεγαλύτερο το ποσοστό των μαύρων, τόσο περισσότερη ήταν η σχιζοφρένεια. «Δεν ήταν σαφές ποιο στοιχείο της αστικής ζωής αύξανε τον κίνδυνο, αλλά για πολλές δεκαετίες ήταν αποδεκτό ότι αυτό συνέβαινε», λέει ο Gonzalo Martínez Alés, ψυχίατρος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
«Υπήρχε μια ηθικιστική ερμηνεία, η οποία ταύτιζε την πόλη με την κακία και το αγροτικό περιβάλλον με κάτι πιο βουκολικό», εξηγεί. Στη συνέχεια, όμως, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, μελέτες στην Κίνα διαπίστωσαν ότι η σχιζοφρένεια ήταν πιο διαδεδομένη στις αγροτικές περιοχές, και φαινομενικά αντιφατικά αποτελέσματα συνέχισαν να προκύπτουν σε όλο τον κόσμο. Ίσως δεν έφταιγε η πόλη, αλλά η φτώχεια- ή υπήρχαν πληθυσμοί πιο επιρρεπείς σε αυτές τις ασθένειες που στην πόλη εκτέθηκαν σε συνθήκες που πυροδοτούσαν τη λανθάνουσα διαταραχή.
«Έχουμε ενδείξεις ότι ο αυξημένος κίνδυνος σχιζοφρένειας μεταξύ των ομάδων μεταναστών στο Λονδίνο είναι αντιστρόφως ανάλογος με το μέγεθος της ομάδας. Δηλαδή, όσο μικρότερη είναι η ομάδα των μεταναστών, τόσο μεγαλύτερος είναι ο πρόσθετος κίνδυνος σχιζοφρένειας», εξηγεί ο Guillermo Lahera, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Alcalá.
Μεταξύ των μεταναστών, έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν να ενσωματωθούν στον πολιτισμό στον οποίο φτάνουν υποφέρουν περισσότερο από εκείνους που σχετίζονται κυρίως με ανθρώπους από τη χώρα τους, με ένα δίκτυο επαφών που τους δίνει την αίσθηση ότι εξακολουθούν να ανήκουν στην πλειοψηφία, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται μακριά από την πατρίδα τους. Η Lahera επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα αυτά «έχουν συνέπειες για τον αστικό σχεδιασμό και την κοινωνική οργάνωση» και προτείνει να προσπαθήσουμε να «μειώσουμε τα απομονωμένα γκέτο των εθνικών μειονοτήτων, ευνοώντας την πολυπολιτισμική κοινωνική συνοχή έναντι του κατακερματισμού».
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
