- Γράφει η Δρ. Έφη Σίμου
Ζούμε σε ένα αβέβαιο κόσμο. Είναι γεγονός ότι η ζωή πάντα υπήρξε αγχώδης, αβέβαιη, απρόβλεπτη και γεμάτη κινδύνους. Όμως η εμπειρία να βιώνουμε από τον καναπέ του σπιτιού μας και πολύ περισσότερο από την οθόνη του κινητού μας σε 24ωρη αναμετάδοση καταστροφικά γεγονότα, είναι ένα σχετικά νέο και δύσκολα διαχειρίσιμο φαινόμενο, που όσο συγκεντρωμένος και να είναι κανείς είναι δύσκολο να μην επηρεαστεί.
Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και την εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης η έκθεσή μας σε τραυματικά γεγονότα που γίνονται κυρίαρχη είδηση, η οποία καλύπτεται σε ζωντανή σύνδεση όλο το 24ωρο, έχει δραματικά αυξηθεί.
Είναι στη φύση και στη λειτουργία των ΜΜΕ η προβολή και αναπαραγωγή δραματικών και συναισθηματικών γεγονότων, τα οποία έχουν την ικανότητα να μας κρατούν “εγκλωβισμένους” χωρίς να καταλαβαίνουμε πολλές φορές την ουσία της πληροφορίας που λαμβάνουμε. Μια γιαγιά που κρατάει το εγγονάκι της αγκαλιά μέσα στη θάλασσα, ένας παππούς που κρατάει με πόνο το γατάκι του, κόσμος φοβισμένος και αποπροσανατολισμένος, καμένα και τραυματισμένα ζωάκια, είναι εικόνες που τραβάνε την προσοχή μας, μας κάνουν να λυπόμαστε και να αισθανόμαστε οργισμένοι ή αγανακτισμένοι.
Βουβοί και σοκαρισμένοι παρατηρητές, συχνά αισθανόμαστε αβοήθητοι, αισθανόμαστε ότι ο κόσμος μας καταρρέει. Η παρατεταμένη και υπερβολική έκθεση σε πληροφορίες και εικόνες τραυματικών γεγονότων μπορεί να προκαλέσει αισθήματα άγχους, αϋπνίας, πονοκεφάλων, πανικού και κατάθλιψης ιδιαίτερα σε άτομα που έχουν ήδη προδιάθεση.
Επιπλέον η συνεχής έκθεση σε εικόνες τρόμου και φρίκης μπορεί να προκαλέσει εξοικείωση του δέκτη με το προσλαμβανόμενο μήνυμα, απώθηση και μακροπρόθεσμα απάθεια και παραίτηση από το να αναλάβει ενεργό δράση και να διεκδικήσει.
Είναι στο χέρι μας να σταματήσουμε την αρνητικότητα.
Σταματήστε την υπερέκθεση
Ένας τρόπος διαχείρισης της πληροφόρησης που αναφέρεται σε καταστροφικά γεγονότα, είναι να διακόψετε τη συνεχόμενη και υπερβολική έκθεση στις δυσάρεστες ειδήσεις και τις εικόνες , οι οποίες κάποιες φορές μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και να αποτελούν υποπροϊόν παραπληροφόρησης ή χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Ο καθένας μας έχει διαφορετικό όριο αντοχής τόσο στο stress, όσο και στην επεξεργασία ψευδών πληροφοριών. Βρείτε ποιο είναι το δικό σας, δηλαδή σκεφτείτε ποιο είναι εκείνο σημείο στο οποίο αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε πλέον την κατάσταση ή που παρασύρεστε από τη συνήθεια και έχετε εθιστεί στη κατανάλωση πληροφοριών και ειδήσεων τρόμου. Αν οι πληροφορίες που λαμβάνετε σας κάνουν πολύ αγχωμένους, ανήσυχους και μη λειτουργικούς στην καθημερινότητά σας αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι θα πρέπει να σταματήσετε και να απαγκιστρωθείτε από τη συνεχόμενη ροή ειδήσεων.
Αποσυνδεθείτε από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Δεδομένου, ότι οι περισσότεροι πλέον κάνουμε εκτεταμένη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, μια καλή λύση είναι να αποσυνδεθούμε από αυτά ή να περιορίσουμε το χρόνο έκθεσης. To facebook είναι ένα χρήσιμο μέσο για να ενημερωνόμαστε και να είμαστε σε επικοινωνία με όσους έχουμε επιλέξει, αποτελούν όμως ταυτόχρονα μια μεγάλη αρένα στην οποία αναπτύσσεται πολλές φορές η παραπληροφόρηση, η αναμετάδοση ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών και φημών, η μισαλλοδοξία και ο δογματισμός. Επίσης σχόλια που κάνουν άλλοι και αποτελούν την προσωπική τους άποψη και όχι είδηση, μπορούν να σας αναστατώσουν και να σας αποπροσανατολίσουν απ’ αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Μην αισθάνεστε άσχημα αν πρέπει να σταματήσετε να είστε φίλοι με κάποιους που με τις αναρτήσεις ή τα σχόλια τους αυξάνουν το άγχος σας, την παραπληροφόρηση, ή είναι αγενείς. Επίσης δεν θα πρέπει να είμαστε επικριτικοί και αγενείς σχετικά με το τρόπο που οι άλλοι επιλέγουν να εκφράσουν τη θλίψη τους ή να εκφραστούν, όταν ο τρόπος αυτός δεν προσβάλλει την προσωπική ζωή των άλλων. Το διαδίκτυο δεν είναι μόνο το facebook υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες που προσφέρουν αξιόπιστη ενημέρωση και αναμετάδοση των πραγματικών γεγονότων. Προσπαθήστε να τις εντοπίσετε, ώστε να παραμείνετε ενημερωμένοι ως προς την επικαιρότητα και την ετοιμότητα που απαιτεί η κατάσταση. Αντικαταστήστε το χρόνο που περνάτε στο facebook με άλλες δραστηριότητες, όπως παράδειγμα διαβάζοντας ένα βιβλίο, ή συζητώντας με φίλους.
Κάνετε κάτι για να αλλάξετε την κατάσταση
Ένα μεγάλο πρόβλημα με τις τραγικές ειδήσεις είναι το συναίσθημα ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα που να μπορεί να αλλάξει την κατάσταση ή που θα σε βοηθήσει να ανακτήσει το χαμένο έλεγχο. Ο καλύτερος τρόπος για να ανακτήσει κάνεις τον έλεγχο είναι να πιστέψει ότι μπορεί να κάνει κάτι καλό για την κοινωνία- κοινότητα στην οποία ανήκει. Κλείστε την τηλεόραση, αποσυνδεθείτε από το facebook, βγείτε έξω στον πραγματικό κόσμο και βοηθήστε όσους το έχουν ανάγκη με τον τρόπο που μπορείτε καλύτερα. Η ενεργός δράση αυξάνει το συναίσθημα της ικανοποίησης ότι συμμετέχουμε στην αλλαγή της κατάστασης. Ο εθελοντισμός είναι ένας τρόπος ενεργούς και ουσιαστικής δράσης και αλληλεγγύης. Αντίθετα με ότι νομίζουμε, προσωπικά πιστεύω ότι στις δύσκολες καταστάσεις βγάζουμε τον πραγματικό μας εαυτό και αν είμαστε καλοί γινόμαστε καλύτεροι και προσφέρουμε σε όσους το έχουν ανάγκη. Όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε ώστε ν’ αλλάξει μια κατάσταση που δεν μας αρέσει, αρκεί να συμμετάσχουμε ενεργά με τον τρόπο που ο καθένας μπορεί.
Μην αισθάνεστε ένοχοι στο να επανέρθετε στην καθημερινή σας ρουτίνα
Ένα από τα σκληρότερα συναισθήματα, κατά τη διάρκεια μεγάλων καταστροφών, είναι ότι κάποιοι πιστεύουν πως δεν αξίζουν να χαλαρώσουν ή να απολαύσουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες, όταν την ίδια στιγμή κάποιοι άλλοι υποφέρουν ή βρίσκονται ακόμα σε κίνδυνο. Είναι όμως σημαντικό να μπορέσουμε να ανακτήσουμε το ρυθμό της καθημερινότητας μας, χωρίς ενοχές και να ανακτήσουμε το χαμένο έλεγχο που μας προκάλεσε το αρχικό σοκ της είδησης.
Σε κάθε περίπτωση αν δεν μπορούμε να σταματήσουμε τον εθισμό μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αν δεν μπορούμε να βοηθήσουμε ή να απαλύνουμε τον πόνο όλων όσων βιώνουν την τραγωδία, οφείλουμε τουλάχιστον να τους σεβαστούμε σταματώντας την αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων, υβριστικών σχολίων, προσβλητικών φωτογραφιών και τραγικών προσωπικών ιστοριών, επιλέγοντας έστω και για λίγο τη σιωπή.
Να βγάλουμε το μυαλό μας από τον αυτόματο πιλότο
Τα ΜΜΕ είναι υπεύθυνα για το μεγαλύτερο μέρος αυτού που ορίζουμε ως πραγματικότητα. Επιπλέον επιλέγουμε αυτά που ακούμε και διαβάζουμε για πολλούς λόγους, είτε γιατί διεγείρουν την σκέψη μας, είτε γιατί επιβεβαιώνουν αυτά που ήδη σκεφτόμαστε. Ο τρόπος που ερμηνεύουμε την πραγματικότητα καθορίζεται από το σύστημα αντιλήψεων μας, το οποίο συχνά περιέχει λανθασμένες αξίες και πεποιθήσεις, παραδοχές και υποθέσεις και συνήθως έχουμε την τάση να αποδεχόμαστε σχεδόν αποκλειστικά εμπειρίες, οι οποίες προσαρμόζονται εύκολα σε αυτό που πιστεύουμε ήδη και να απορρίπτουμε εκείνες που διαφέρουν.
Υπάρχουν παράγοντες, οι οποίοι συνδυαστικά μπορούν να μεγιστοποιήσουν τις συνθήκες που μας οδηγούν στο να έχουμε πλασματική αντίληψη για τον κόσμο που μας περιβάλει. Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η επιφανειακή φύση της πληροφορίας και ο συναισθηματισμός της εικόνας, την οποία λαμβάνουμε στην ατελείωτη ροή του πληροφοριακού χειμάρρου.
Έχουμε ένα θαυμάσιο όργανο, τον εγκέφαλο, που μπορεί να κάνει θαυμαστά πράγματα και αν το βάλουμε σε λειτουργία μπορεί να μας βοηθήσει να διερευνήσουμε την αλήθεια και την πραγματικότητα, ώστε να μην λαμβάνουμε αφιλτράριστα τα μηνύματα που λαμβάνουμε από τα ΜΜΕ και κυρίως να μην αναπαράγουμε χωρίς σκέψη τις συμπεριφορές και τις αξίες που υποβόσκουν μέσα σε αυτά τα μηνύματα και τις εικόνες.
Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι τόσο ειδικός που να του επιτρέπει να πει στο άλλον τι να κάνει γι’ αυτό ακόμα και αν δεν συμφωνείτε με όλα τα παραπάνω, σκεφτείτε ένα δικό σας τρόπο για να διαχειριστείτε την κατάσταση, να βγάλετε το μυαλό σας από τον αυτόματο πιλότο και μην είστε παθητικοί δέκτες, άβουλοι παρατηρητές, άκριτοι και επιπόλαιοι πολλαπλασιαστές, όλων όσων τραγικά διαδραματίζονται.
- Δρ. Έφη Σίμου, Ερευνήτρια
Τομέας Επιδημιολογίας και Βιοστατιστικής
Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
