Η οικονομική κρίση επηρεάζει βαθιά τις ελληνικές οικογένειες, που μοιραία αναγκάζονται να κάνουν περικοπές, κάποιες από τις οποίες αφορούν και τα παιδιά τους.
Πώς μπορούν να τους εξηγήσουν γιατί προβαίνουν σε αυτές; Και πώς μπορούν να τα βοηθήσουν να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση;
«Σε μια τόσο έντονη κρίση όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, οι γονείς πρέπει να μιλάνε με τα παιδιά τους και για τα οικονομικά», απαντά η παιδοψυχίατρος Φρίντα Κωνσταντοπούλου. «Ωστόσο ο διάλογος που θα ανοίξουν πρέπει να γίνεται προσεκτικά, να προσαρμόζεται στην ηλικία τους και να αφορά κυρίως θέματα στα οποία εκείνα πρώτα εκφράζουν απορίες. Επιπλέον, οι απόψεις που εκφράζουν γονείς και συγγενείς στα παιδιά θα πρέπει να κινούνται σε παράλληλα και όχι αντιφατικά επίπεδα, ενώ πολύ σημαντικό είναι να εξηγούν τους λόγους των αλλαγών που γίνονται. Το σημαντικότερο, όμως, είναι να καταλήγουν οι συζητήσεις και σε κάποια μηνύματα αισιοδοξίας, γιατί τα παιδιά απογοητεύονται πιο εύκολα».
Για να βοηθήσετε, λοιπόν, τα παιδιά σας να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, η κυρία Κωνσταντοπούλου παρέχει τις εξής συμβουλές:
* Μην κρύβετε την αλήθεια. Τα παιδιά έτσι κι αλλιώς αντιλαμβάνονται τα πάντα. Δεν χρειάζεται να ξέρουν κάθε λεπτομέρεια αλλά είναι σημαντικό να μάθουν την αλήθεια, με λίγα και κατανοητά λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους.
* Αν έχετε αγωνία, παραδεχτείτε το. Όταν απλώς διαισθάνονται την αγωνία σας χωρίς να ξέρουν τι συμβαίνει, η απειλή είναι μεγαλύτερη γι’ αυτά.
* Κρατήστε ανοιχτό το διάλογο. Από τη στιγμή που τα παιδιά ακούνε ειδήσεις, φήμες, διαδόσεις, συζητήσεις, φροντίστε να είστε ο κύριος συνομιλητής τους που διαψεύδει, μετριάζει, βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και καθησυχάζει αν χρειαστεί.
* Ορίστε τις οικονομικές σας δυνατότητες. Καθίστε μαζί με τα παιδιά και εξηγείστε τους ότι πρέπει να περιορίσετε τα έξοδά σας. Βρείτε μαζί τους τρόπους με τους οποίους μπορεί κάθε μέλος της οικογένειας να συνεισφέρει, ιεραρχώντας τις ανάγκες του. Προσπαθήστε να διατηρήσετε αυτό το κοινό οικονομικό πλάνο για τουλάχιστον ένα μήνα και ύστερα εξετάστε όλοι μαζί το αποτέλεσμα.
* Περιορίστε την ένταση. Είναι πολύ πιθανό να είστε αγχωμένοι και ευερέθιστοι, αλλά προσπαθήστε να διατηρήσετε την ηρεμία σας, μιλήστε με φίλους, βρείτε διεξόδους. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια είναι ίσως η μεγαλύτερη δοκιμασία που περνούν τα παιδιά σε τέτοιες περιόδους.
* Διατηρήστε τις συνήθειές σας. Όταν όλα γύρω αλλάζουν, όλο και πιο πολύ τα παιδιά έχουν ανάγκη από τις γνώριμες συνήθειες, τα κοινά γεύματα, τις ιστορίες το βράδυ, τις αγκαλιές και τα χάδια, που παρέχουν αίσθημα σταθερότητας και ασφάλειας.
* Θέστε υπό έλεγχο τις ειδήσεις. Ασφαλώς και θέλετε να ενημερώνεστε εσείς οι ίδιοι, αλλά οι ειδήσεις συχνά είναι πιο τρομακτικές και από θρίλερ. Γι’ αυτό, προτιμότερο είναι να βλέπετε ειδήσεις χωρίς να είναι παρόντα τα παιδιά σας.
* Ελαττώστε το στρες στην οικογένεια. Προσπαθήσετε να μην αφήνετε να σας κατακλύζει το άγχος και να παραμένετε ψύχραιμοι. Βρίσκοντας τρόπους να καταπολεμήσετε το στρες (π.χ. κινηθείτε, ασχοληθείτε με κάτι που σας ευχαριστεί χωρίς να κοστίζει, κάνετε ποδήλατο μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική) βοηθάτε τον εαυτό σας και τα παιδιά.
* Αφουγκραστείτε τα παιδιά. Φροντίστε να είστε λίγο πιο «συντονισμένοι» με τα παιδιά σας. Αν παρατηρήσετε στη συμπεριφορά τους ασυνήθιστες ενδείξεις άγχους ή στενοχώριας μιλήστε μαζί τους, ζητήστε από κάποιον άλλο ενήλικα που αγαπούν να περάσει χρόνο μαζί τους, συμβουλευθείτε τον παιδίατρο ή έναν ψυχίατρο.
* Δώστε ελπίδα. Ευτυχώς τα παιδιά αντέχουν και προσαρμόζονται, αρκεί να νιώθουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην οικογένεια τους. Δείξτε τους λοιπόν και πείτε τους το αυτονόητο: ότι όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα, εσείς θα κάνετε ό,τι μπορείτε για να βελτιωθούν.
Η θετική πλευρά
Το κινέζικο ιδεόγραμμα για την λέξη κρίση έχει δύο αναγνώσεις: από τη μία πλευρά είναι ο κίνδυνος και η σύγκρουση και από την άλλη η ευκαιρία.
Εφαρμόζοντάς το στην ελληνική πραγματικότητα, από τη μια έχουμε την τεράστια ανατροπή δεδομένων, το κλίμα απαισιοδοξίας και καθημερινής ματαίωσης, την αγωνία, την αβεβαιότητα κ.λπ., αλλά από την άλλη η μικρότερη οικονομική άνεση έχει κάποια θετικά σημεία. Για παράδειγμα, οι γονείς δεν αγοράζουν οτιδήποτε τους ζητήσουν τα παιδιά, επομένως περιορίζεται ο υπερκαταναλωτισμός, ενώ όταν τα παιδιά βαριούνται επειδή π.χ. δεν εγγράφονται πια τόσο πολύ σε οργανωμένες δραστηριότητες εκτός σπιτιού, «θα χρησιμοποιήσουν την ανία και τον ελεύθερο χρόνο σαν εφαλτήριο για να παίξουν, να εξερευνήσουν, να εφεύρουν και να δημιουργήσουν», λέει η κυρία Κωνσταντοπούλου.
«Έχουν επίσης τη δυνατότητα να αναλάβουν τις προσωπικές τους ευθύνες», συνεχίζει. «Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να δουλέψει για να αυξήσει το χαρτζιλίκι ή για να καλύπτει και μόνο κάποιες ανάγκες, και αυτό είναι ωρίμανση (αρκεί να μην αφήνει άλλους σημαντικούς στόχους στην άκρη). Έτσι, ανακαλύπτει και αξίες πολύ σημαντικές, αυτές του μόχθου και της προσωπικής δημιουργίας».
Αυτό που κυρίως είναι καλό να έχουν κατά νου οι γονείς είναι ότι «το κύρος τους και το κύρος κάθε ατόμου δεν στηρίζεται στην οικονομική του επιφάνεια ή στην εξουσία και την αυθεντία, αλλά στο σεβασμό και στην ειλικρινή επικοινωνία», υπογραμμίζει. «Είναι σημαντικό δηλαδή η κρίση να οδηγήσει και σε μια ηθική εξυγίανση τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο».
Όταν ακούμε τους εφήβους και μοιραζόμαστε μαζί τους τις ανησυχίες, τις λύπες αλλά και τις χαρές, γινόμαστε πιο ανθρώπινοι και ανακαλύπτουμε πράγματα και για τον ενήλικο εαυτό μας. Ωριμάζουμε και εμείς περισσότερο μαζί με τον έφηβο, γιατί μας δίνει μια άλλη οπτική στα πράγματα.
«Ίσως αυτό να είναι το μεγαλύτερο μάθημα από την κρίση: να ωριμάσουμε μικροί και μεγάλοι και να αναπτύξουμε ψυχική ανθεκτικότητα, την οποία οι μεγάλοι καλούνται να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους», καταλήγει η ειδικός.
