- Συνέντευξη στον Κοσμά Ζακυνθινό
Την ύπαρξη ενός Εθνικού Μητρώου στο διαδίκτυο όπου θα καταχωρούνται όλοι οι γιατροί -όπως συμβαίνει στη Μεγ. Βρετανία- και θα δηλώνουν υποχρεωτικά τα «δώρα-χορηγίες» που λαμβάνουν κάθε στιγμή από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις προτείνει ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης, ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, MS Διεθνούς Πολιτικής Υγείας (LSE), μιλώντας στο healthpharma.gr.
Όπως τονίζει, πρέπει να είναι στην κρίση του ασθενούς πως θα αξιολογεί αυτή την πληροφορία, παραλληλίζοντας την με τις συνθήκες της τηλεόρασης, όπου ο τηλεθεατής ενημερώνεται για την τοποθέτηση προϊόντων στην αγαπημένη του τηλεοπτική εκπομπή…
- Κύριε Παπαδημητριάδη, η υπόθεση Novartis ανοίγει ένα νέο κύκλο συζητήσεων για παράνομες πρακτικές στο χώρο του φαρμάκου, ζητήματα ηθικής στην επιστημονική κοινότητα και χειραγώγησης των ασθενών. Ως κοινωνία, κατά πόσο πέσαμε τελικά από τα «σύννεφα» με το άνοιγμα του φακέλου και τη δημοσιοποίηση του γεγονότος;
Φοβάμαι ότι κανείς δεν πέφτει από τα σύννεφα. Το φάρμακο είναι πολύτιμο αγαθό, αλλά την ίδια στιγμή συνιστά μια ανταγωνιστική μπίζνα 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ (που θα φτάσει το 1,5 τρις το 2021). Θα ήταν εντελώς παράδοξο, σχεδόν αφύσικο, να φαντάζεται κανείς ότι μέσα σε αυτή την τεράστια αγορά δεν αναπτύσσονται και τακτικές αμφίβολης ηθικής. Όλος ο κλάδος της υγείας τις γνωρίζει και η κοινή γνώμη τουλάχιστον τις υποπτεύεται.
Η κοινωνία εύλογα φαντάζεται ότι κάτι δεν πάει καλά, όχι μόνο κάθε φορά που ένα τέτοιο σκάνδαλο έρχεται στη δημοσιότητα, αλλά κάθε φορά που ένας ασθενής παρατηρεί τον καλοντυμένο «επισκέπτη» – αντιπρόσωπο της φαρμακευτικής εταιρείας στο σαλόνι αναμονής ενός ιατρείου – δημόσιου ή ιδιωτικού – με τα έντυπα του φαρμάκου υπό μάλης. Κάθε φορά που γίνεται συζήτηση στην παρέα για τον γνωστό μας ιατρό που πήγε στο τάδε ή στο δείνα ιατρικό συνέδριο κάπου στον κόσμο με τα έξοδα πληρωμένα. Κάθε φορά που επιστρέφουμε στο σπίτι μας με αλλαγμένη τη συνταγή μας για πολλαπλή φορά, αλλά χωρίς λόγο προφανή. Κάθε φορά που η γιαγιά ή ο παππούς αραδιάζουν πάνω στο οικογενειακό τραπέζι μια σακούλα φάρμακα, κ.ο.κ.
Εκτιμώ ότι από τις κάθε λογής, μικρές ή μεγάλες, προωθητικές ενέργειες ενδέχεται να υπάρχει επίπτωση πάνω στην επιλογή της θεραπείας, ή στη συνταγογράφηση ενός φαρμάκου μάλλον περιττού. Αλλά αυτό για το οποίο είμαι οπωσδήποτε σίγουρος είναι ότι η υπαρκτή και εντελώς δικαιολογημένη καχυποψία της κοινωνίας τροφοδοτεί από την άλλη το αντιεμβολιαστικό κίνημα, την αυξανόμενη επιφύλαξη των ανθρώπων απέναντι σε απαραίτητα φάρμακα, την άνθιση των εναλλακτικών ψευδοθεραπειών, κ.α., με φριχτές παρενέργειες όπως η επάνοδος της ιλαράς που εσχάτως κοστίζει σε ανθρώπινες ζωές. Επείγει να ξεκαθαριστεί το τοπίο, το συντομότερο και όσο το δυνατόν καλύτερα.
- Στο προσκήνιο επανέρχονται διαρκώς οι περίφημες λίστες γιατρών που με οικονομικά κίνητρα συνέβαλαν στην αύξηση στοχευμένης συνταγογράφησης. Παρά την ένταση που λαμβάνουν τα γεγονότα, γιατί είναι λίγες σε αντιστοιχία οι περιπτώσεις που έχουν «εκδιωχθεί» από το σύστημα τα τελευταία χρόνια;
Έχουν εγκληθεί ελάχιστοι συνάδελφοι που υπερσυνταγογραφούσαν. Κάποιοι ακόμα λιγότεροι που έγιναν αντιληπτοί στις περιπτώσεις με τα «κουβανέζικα» ιατρικά αναλώσιμα. Και ίσως ένας αμελητέος αριθμός συναδέλφων με παράνομα ή αδήλωτα μερίσματα από τη φαρμακοβιομηχανία ή από τα παραπεμπτικά σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Υποθέτω ότι ένας λόγος για τα τόσο μικρά νούμερα, είναι ότι τέτοια περιστατικά δεν καταγγέλλονται, ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που θα μπορούσαν να είναι αρμόδιοι και να κινούνται αυτεπαγγέλτως δεν έχουν εξειδίκευση και ανθρώπινο δυναμικό.
Από την άλλη, οι «επιμορφωτικές» δωρεές σε είδος δεν θεωρούνται πλέον μεμπτές, ούτε ηθικά! Πραγματικά, νομίζω ότι μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως η διασπορά αυτού του φαινομένου είναι τόσο μεγάλη, και ο δε προσηλυτισμός και η κατήχηση σε αυτή τη δοσοληψία γίνεται από τόσο νωρίς – ήδη από το προπτυχιακό επίπεδο ιατρών και φαρμακοποιών – που τείνει να απενοχοποιηθεί πλήρως. Σκεφτείτε το εξής απλό παράδειγμα, ότι στην εξέλιξή του ένας ιατρός χρειάζεται να εμπλουτίζει το βιογραφικό του με συμμετοχές σε ιατρικά συνέδρια. Αυτές οι συμμετοχές και τα έξοδα μετακίνησης καλύπτονται κατά κανόνα από τις φαρμακευτικές εταιρείες, που πληρώνουν επίσης για τη διοργάνωση των συνεδρίων μέσω των χορηγιών τους. Ένας ατέρμονος, φαύλος κύκλος.
Ξέρετε, επειδή συναντώ συνέχεια στη δουλειά μου το εμπόδιο του ασθενούς που δηλώνει «είμαι εναντίον των φαρμάκων γιατί ξέρω τι συμβαίνει με εσάς τους γιατρούς» αποφάσισα ότι πλέον με ενοχλεί το τσουβάλιασμα που υφίστανται οι ιατροί που δεν έχουν καταδεχτεί ούτε ένα διαφημιστικό στυλό, μαζί με όλους εκείνους τους πολλούς ή τους λίγους που καλώς ή κακώς δέχονται «δωράκια». Βλέπω, λοιπόν, στο σκάνδαλο Novartis την ευκαιρία να πούμε: ως εδώ, με την ελπίδα ότι θα συνταχθούν στη διαμαρτυρία μου αρκετοί συνάδελφοί μου.
- Με ποιο τρόπο θα μπορούσε ο ασθενής να εξασφαλίσει την ορθότητα μιας γνωμάτευσης αλλά και την εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του γιατρού και του ιατρικού κλάδου; Υπάρχουν οργανωμένοι φορείς;
Έχω τη γνώμη ότι οι ασθενείς δικαιούνται να γνωρίζουν κάθε στιγμή την παραμικρή σχέση που έχει ο ιατρός τους με τη φαρμακευτική βιομηχανία και όχι μόνο. Είτε αυτή η σχέση αφορά σε διαφημιστικά δώρα «εκτίμησης», είτε αφορά σε χορηγίες εν είδει βιβλίων, υλικών, συμμετοχών σε συνέδρια κ.τ.λ., είτε αφορά σε κουλουράκια και βουτήματα για τον καφέ!
Αυτή η «δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων», που ήδη λαμβάνει χώρα εδώ και λίγα χρόνια στην επιστημονική έρευνα στο εξωτερικό (εκεί δηλώνονται οι τυχόν σχέσεις των ερευνητών με τη βιομηχανία κάτω από τις μελέτες τους), πρέπει να είναι ορατή σε όλους στο εξής.
Προτείνω να υπάρχει ένα Εθνικό Μητρώο στο διαδίκτυο, όπου θα καταχωρούνται όλοι οι ιατροί με τους αναγνωρισμένους επιστημονικούς τίτλους τους, όπως συμβαίνει στη Μεγ. Βρετανία. Επιπλέον, όμως, ο ιατρός θα είναι υποχρεωμένος να καταχωρεί σε αυτό το μητρώο τα δώρα/χορηγίες που λαμβάνει και αποδέχεται κάθε στιγμή. Αφού υποτίθεται πως δεν πρόκειται για μεμπτή πρακτική, ή τέλος πάντων αφορά στην «κοινωνική / επιμορφωτική ευθύνη» των φαρμακευτικών εταιρειών, κανείς δεν θα έχει αντίρρηση, έτσι δεν είναι;
Θα ανήκει στην κρίση του ασθενούς πως θα αξιολογεί αυτή την πληροφορία. Περίπου όπως ο τηλεθεατής που ενημερώνεται για την τοποθέτηση προϊόντων στην αγαπημένη του τηλεοπτική εκπομπή… Επί του παρόντος στη χώρα μας κάποια από αυτά τα «έξοδα επιμόρφωσης» είναι νόμιμα (!) εφόσον γνωστοποιούνται στον ΕΟΦ εντός ορισμένου πλαφόν, αλλά δεν είναι δημόσια προσβάσιμα. Επομένως η διασταύρωση των στοιχείων θα είναι σχετικά απλή.
Δεν επιθυμώ τη δαιμονοποίηση της φαρμακευτικής βιομηχανίας που επιτελεί ένα σπουδαίο και απαραίτητο ρόλο, ούτε συμμερίζομαι τη συνωμοσιολογία. Ωστόσο αισθάνομαι ότι όλα μπορούν να γίνονται με σωστές και απόλυτα διαφανείς πρακτικές, γιατί η υγεία είναι ευαίσθητο αγαθό και το κύρος του ιατρικού λειτουργήματος χρειάζεται να αποκατασταθεί.
Σε ό,τι αφορά στο άλλο σκέλος της ερώτησής σας, υπάρχουν ορισμένοι σύλλογοι ασθενών της μίας ή της άλλης ασθένειας, αλλά προσωπικά δεν γνωρίζω, δυστυχώς, ιδιαίτερα οργανωμένους φορείς εκπροσώπησης όλων των ασθενών. Και ασφαλώς υπέρ αυτής της μαζικής και ευρύτερης διεκδίκησης δεν αρκούν ούτε τα Γραφεία Προστασίας Δικαιωμάτων Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας των νοσοκομείων του ΕΣΥ.
- Η χώρα μας βρέθηκε στον επίκεντρο των διεθνών εξελίξεων με εκατοντάδες αναφορές στο σκάνδαλο ανά τον κόσμο. Είναι ελληνική «πατέντα» αυτού του είδους συμπεριφορές;
Δεν θα μπορούσαν να είναι Ελληνική πατέντα. Στη χώρα μας συνηθίζουμε να εισάγουμε. Εκτός από την κατευθυνόμενη συνταγογράφηση και τη χειραγώγηση των τιμών, υπάρχουν και ακόμη πιο σκοτεινές υποθέσεις στο εξωτερικό, όπως η κατασκευή διαγνώσεων για την αδειοδότηση νέων φαρμάκων, η παραποίηση επιστημονικών μελετών, οι παράνομες κλινικές δοκιμές, κ.α. Θα σας δώσω λίγα παραδείγματα για να αντιληφθείτε το βάθος και τα μεγέθη.
Το 2003 αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών ένας διαπρεπής καθηγητής καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Harvard. Την ίδια ακριβώς χρονιά βραβεύονταν κάπου αλλού στον κόσμο ένας άλλος ιατρός που είχε αποδείξει ότι το εργαστήριο εκείνου του καθηγητή είχε παραποιήσει αποτελέσματα μελετών υπέρ ενός αναποτελεσματικού έως και επικίνδυνου φαρμάκου για την καρδιακή ανεπάρκεια, με τη σιωπηλή συνεργασία της φαρμακευτικής εταιρείας που το παρήγαγε.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Μασσαχουσέττης στη Βοστόνη έχουν καταδείξει ότι οι συντάκτες του επίσημου εγχειριδίου ψυχιατρικών διαγνώσεων της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, που χρησιμοποιείται διεθνώς, έχουν στενότατες οικονομικές σχέσεις με τη φαρμακευτική βιομηχανία.
Σε ένα άλλο παράδειγμα, μία από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες στον κόσμο «αξιοποίησε» μια επιδημία χολέρας και μηνιγγίτιδας στη Νιγηρία για να δοκιμάσει ένα καινούριο αντιβιοτικό σε 200 παιδιά, παραλείποντας στάδια στις κλινικές δοκιμές – πρακτική που δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει στο δυτικό κόσμο. Το φάρμακο αποδείχθηκε ηπατοτοξικό και πολλά από τα παιδιά κατέληξαν. Το 2010 αποκαλύφθηκε από το WikiLeaks ότι η εταιρεία είχε «χρησιμοποιήσει βρώμικα κόλπα» για να αποφύγει την αποζημίωση 2 δις δολαρίων στις οικογένειες των θυμάτων.
Και τέλος, σύμφωνα με μελέτες του μη κερδοσκοπικού ειδησεογραφικού «Κέντρου Δημόσιας Ακεραιότητας» των ΗΠΑ, που έχει κατακτήσει δύο φορές το βραβείο Pulitzer, η φαρμακοβιομηχανία ξοδεύει 115 εκ. δολάρια το χρόνο για lobbying (δωρεές κ.α.) με επιδραστικά πρόσωπα, πολιτικούς κ.α., σε ομοσπονδιακό και πολιτειακό επίπεδο. Τα συμπεράσματα δικά σας.
