- Γράφει η Έφη Τσιβίκα
Παρότι πολλοί επιμένουν ότι οι γυναίκες είναι από την Αφροδίτη και οι άνδρες από τον Άρη, τα επιστημονικά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα δύο φύλα προέρχονται τελικά από τον ίδιο πλανήτη, με τους ειδικούς να αποδίδουν τις όποιες διαφορές τους, περισσότερο στις επιταγές της κοινωνίας και στα στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί.
Μια ανάλυση 46 μετα-αναλύσεων, που διεξήχθησαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα, υπογραμμίζει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες είναι βασικά όμοιοι όσον αφορά την προσωπικότητα, τη γνωστική και την ηγετική ικανότητα. Η βραβευμένη ψυχολόγος Janet Shibley Hyde, από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin στο Madison, ανακάλυψε ότι τα αρσενικά και τα θηλυκά, από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση είναι περισσότερο όμοια παρά διαφορετικά στις περισσότερες ψυχολογικές μεταβλητές, οδηγώντας την σε αυτό που η ίδια αποκαλεί «υπόθεση της ομοιότητας των φύλων».
Με την ανάλυσή της, η Hyde, επιχείρησε να διερευνήσει πώς επιδρά το φύλο σε διάφορα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των γνωστικών ικανοτήτων, της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, της επιθετικότητας, της ηγεσίας, της αυτοπεποίθησης, της ηθικής ανάπτυξης και των κινητικών συμπεριφορών.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στις δεκάδες μελέτες τις οποίες επεξεργάστηκε, οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων είχαν από ελάχιστη έως καμία επίδραση στις περισσότερες από τις ψυχολογικές μεταβλητές που εξετάστηκαν. Εντούτοις, παρατηρήθηκαν ορισμένες βασικές διαφορές: Σε σύγκριση με τις γυναίκες, οι άνδρες μπορούσαν να πετάξουν μακρύτερα τη μπάλα (ή ό,τι άλλο), ήταν πιο επιθετικοί σωματικά (σωματική επιθετικότητα), αυνανίζονταν περισσότερο και έβλεπαν με καλύτερο μάτι το αδέσμευτο σεξ.
Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι οι διαφορές φύλου φαίνεται να εξαρτώνται από το πλαίσιο εντός του οποίου αξιολογήθηκαν. Σε μελέτες που αποσκοπούσαν στο να ανατρέψουν τις σχετικές με τις διαφορές μεταξύ των φύλων νόρμες, οι ερευνητές απέδειξαν ότι οι ρόλοι των δύο φύλων και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζονται καθορίζουν έντονα τις ενέργειες ενός ατόμου. Για παράδειγμα, αφού οι συμμετέχοντες σε ένα πείραμα πληροφορηθήκαν ότι δεν αναγνωρίζονται ως αρσενικοί ή θηλυκοί, κανένας δεν συμμορφώθηκε με τα σχετικά με το φύλο του στερεότυπα όταν τους δόθηκε η ευκαιρία να είναι επιθετικοί. Στην πραγματικότητα, συνέβη το αντίθετο από αυτό που θα περίμενε κανείς – οι γυναίκες ήταν πιο επιθετικές και οι άνδρες πιο παθητικοί.
Τέλος, η έκθεση, εξέτασε την αναπτυξιακή πορεία των ενδεχόμενων διαφορών μεταξύ των δύο φύλων – πώς, δηλαδή, μπορεί να διευρυνθεί ή να περιοριστεί οποιοδήποτε κενό ανάμεσά τους με την πάροδο του χρόνου. Η ανάλυση έδειξε ότι οι διαφορές των φύλων παρουσιάζουν διακυμάνσεις ανάλογα με την ηλικία και αυξάνονται ή μειώνονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στη διάρκεια της ζωής. Αυτή η διακύμανση επαληθεύει την υπόθεση ότι οι διαφορές δεν είναι σταθερές.
Η λανθασμένη προσέγγιση και οι «αστικοί μύθοι»
Η προσέγγιση των δύο φύλων από τα ΜΜΕ, ως βασικά «διαφορετικών», φαίνεται να διαιωνίζει τις παρανοήσεις – παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων. Οι προκύπτοντες «αστικοί μύθοι», ωστόσο μπορούν να επηρεάσουν τα άτομα σε διάφορους τομείς και ρόλους (π.χ. στην εργασία και στο σπίτι, στο γονεϊκό και επαγγελματικό τους ρόλο). Για παράδειγμα, οι μελέτες στο χώρο εργασίας δείχνουν ότι οι γυναίκες που αντιτίθενται στα στερεότυπα που αφορούν το φύλο τους μπορεί να το πληρώνουν ακριβά όταν έρχεται η ώρα της πληρωμής ή της αξιολόγησης. Όσον αφορά στις προσωπικές σχέσεις, βιβλία και περιοδικά συχνά ισχυρίζονται ότι τα ζευγάρια δεν μπορούν να τα «βρουν» γιατί επικοινωνούν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Διαφορετική άποψη έχει ωστόσο η Hyde, η οποία, ότι οι άνδρες και οι γυναίκες χάνουν την επικοινωνία τους επειδή έχουν οδηγηθεί στην πεποίθηση ότι δεν μπορούν να αλλάξουν υποτιθέμενα «έμφυτα» χαρακτηριστικά που συνδέονται με το φύλο τους.
Τα παιδιά συμπεριλαμβάνονται, επίσης, στους αποδέκτες των συνεπειών των υπερβολικών ισχυρισμών για τις διαφορές μεταξύ των φύλων, όπως για παράδειγμα, η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα αγόρια είναι καλύτερα στα μαθηματικά από τα κορίτσια. Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση, τα αγόρια και τα κορίτσια είναι εξίσου καλά στα μαθηματικά μέχρι το γυμνάσιο, στο οποίο σημείο τα αγόρια κερδίζουν ένα μικρό πλεονέκτημα. Αυτό, ωστόσο, ενδέχεται να μην αντανακλά τόσο τη βιολογία όσο τις κοινωνικές προσδοκίες, υποστηρίζουν πολλοί ψυχολόγοι.
Ως αποτέλεσμα της στερεότυπης σκέψης, τα κορίτσια που είναι ταλαντούχα στα μαθηματικά μπορεί να αγνοηθούν από τους γονείς, οι οποίοι έχουν λιγότερες προσδοκίες για την επιτυχία τους σε αυτό το πεδίο.
Οι επιπτώσεις της υπερβολής
Η Hyde υποστηρίζει ότι η σαφής παραπλανητική παρουσίαση των διαφορών λόγω φύλου (δεδομένης της έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων) βλάπτει τους άνδρες και τις γυναίκες όλων των ηλικιών. «Οι ισχυρισμοί [της διαφοράς φύλου] μπορούν να βλάψουν τις ευκαιρίες των γυναικών στο χώρο εργασίας, να αποτρέψουν τα ζευγάρια από την προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων σύγκρουσης και επικοινωνίας ή να θέσουν περιττά εμπόδια που βλάπτουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών και των εφήβων», έχει δηλώσει σχετικά.
Οι ελάχιστες διαφορές που υποστηρίζονται από τα αποδεικτικά στοιχεία προκαλούν ανησυχία σε ορισμένους ειδικούς, καθώς πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνται μερικές φορές για να στηρίξουν τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις κατά των κοριτσιών και των γυναικών. Η Hyde προτείνει, ο καθένας που διαβάζει για τις διαφορές μεταξύ των δύο φύλων να εξετάζει αν το μέγεθός τους είναι αρκετά μεγάλο ώστε να έχει νόημα, να λαμβάνει υπόψη του ότι οι βιολογικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν οι μεν τις δε και να θυμούνται ότι τα συμπεράσματα που είναι αποδεκτά σήμερα, μπορεί να διαφέρουν στο μέλλον.
- Η Έφη Τσιβίκα είναι δημοσιογράφος στο www.mononews.gr
