- Στέλλα Αργυριάδου MD, PhD
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης
Γ/Ο Ιατρός , τ Δ/ντρια ΕΣΥ
Υπεύθυνη ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α Χρυσούπολη – Καβάλα
Στην προσωποποιημένη φροντίδα (ΠΦ), γνωστή και ως προσωποκεντρική, ασθενοκεντρική κλπ, έχει δοθεί από τον ΠΟΥ ο ορισμός: «Η ενδυνάμωση του πληθυσμού να αναλάβει την ευθύνη της υγείας του και όχι τον ρόλο του παθητικού αποδέκτη των υπηρεσιών υγείας».
Για την κατανόηση της ΠΦ, θα πρέπει να γνωρίζουμε τις έννοιες, της «υγιούς γήρανσης», αποτέλεσμα της εκρηκτικής αύξησης του πληθυσμού >60, και συνεπώς την αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων με χρόνια νοσήματα. Έχει μετρηθεί ότι, το 50% των ανθρώπων >60 ετών παρουσιάζουν, τουλάχιστον 3 νοσήματα ενώ, μόνο το 17% των ασθενών με Στεφανιαία Νόσο πάσχει μόνο από αυτήν.
Αυτό σημαίνει ότι τα 2/3 των πόρων των υπηρεσιών υγείας απορροφώνται από άτομα με πολλαπλή νοσηρότητα, και ότι αυτή έχει σημαντικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής τους (κίνδυνος θανάτου, αναπηρίας, εγκλεισμού σε ιδρύματα, οικονομικής επιβάρυνσης, κλπ). Επίσης ο διαχωρισμός του όρου συννοσηρότητα δηλαδή:
«Η συνύπαρξη δυο νόσων ή καταστάσεων στον ίδιο ασθενή, με κάποια αιτιολογική συνάφεια µε παθοφυσιολογική βάση (Stress & λειτουργία των διαφόρων συστημάτων), ή η συνύπαρξη καταστάσεων με κάποια αλληλεπίδραση (ψυχικές συνέπειες µιας σωµατικής νόσου) ή τέλος η συνύπαρξη που επηρεάζει άµεσα ή έµµεσα την πορεία και την πρόγνωση της κάθε νόσου» Θα πρέπει να διακριθεί από την πολυνοσηρότητα, που ορίζεται ως: «Ο κάθε συνδυασμός μιας χρόνιας νόσου με τουλάχιστον μία άλλη οξεία ή χρόνια νόσο, συσχετιζόμενη ή μη, με βιοψυχοκοινωνικό ή σωματικό παράγοντα κινδύνου. Η πολυνοσηρότητα μπορεί να οδηγήσει σε μια αυξανόμενη ανικανότητα, ή μειωμένη ποιότητα ζωής ή ευαλωτότητα».
Διαχείριση πολύπλοκων καταστάσεων
Σύμφωνα με τον ορισμό της ΠΦ, η διαχείριση αυτών των πολύπλοκων καταστάσεων, εστιάζει στις διαφορετικές ανάγκες του κάθε ασθενή, τις στάσεις και τις πεποιθήσεις απέναντι στην ασθένεια του. Έτσι αναγνωρίζονται τα δικαιώματά τους, για την ενεργό συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, την επιλογή θεραπείας, προστασίας προσωπικών δεδομένων, αλλά και ισότιμης πρόσβασης στις δομές υγείας.
Επομένως, εκτός των βιολογικών χαρακτηριστικών της νόσου που εστιαζόταν το παλαιού τύπου πατερναλιστικό μοντέλο ιατρικής (συστάσεις) και οι εξελίξεις του (οδηγίες και πρωτόκολλα), περάσαμε σε ένα περιβάλλον με αλλαγές εστιασμένες στον ασθενή, στην αλλαγή της φιλοσοφίας διαχείρισης των αναγκών και όχι των συμπτωμάτων.
Η οικονομική κρίση, η πρόσβαση των υγειονομικών και των ασθενών στις νέες τεχνολογίες, η εξ αποστάσεως παρακολούθηση, κλπ, οδήγησαν στην έγκυρη, υπεύθυνη ενημέρωση των ασθενών για τις επιλογές που αφορούν την κατάσταση τους (τις υπάρχουσες θεραπευτικές δυνατότητες, συνυπολογισμό του κίνδυνου, την επιβάρυνση, το όφελος, την πρόγνωση). Έτσι, απέκτησε τεράστια σημασία η ποιότητα ζωής και η λειτουργική ικανότητα των ασθενών.
Η πραγματοποίηση αυτού του μοντέλου, απαιτεί εκπαιδευμένους στην ΠΦΥ επαγγελματίες υγείας που συνλειτουργούν, δημιουργώντας έτσι την ομάδα υγείας.
Στην προσέγγιση του ασθενούς στην φροντίδα υγείας υπάρχουν οι ακόλουθες μορφές:
- Η ανεξάρτητη ιατρική προσέγγιση (αυτόνομη ιατρική λειτουργεία)
- Η πολυεπιστημονική προσέγγιση (συνεργασία ανεξάρτητη, παράλληλη) με υπεύθυνο επιστήμονα ανάλογα με την ανάγκη του ασθενούς.
- Η συμβουλευτική- πολυεπιστημονική προσέγγιση (ο υπεύθυνος επιστήμονας διαβουλεύεται με τους άλλους κατά την κρίση του).
- Η διεπιστημονική προσέγγιση (επιστήμονες διαφορετικών επαγγελμάτων που μοιράζονται κοινό πληθυσμό, με κοινούς στόχους, συνυπευθυνότητα, με αλληλοσυμπληρωματικές δραστηριότητες για την εξασφάλιση της ολιστικής διαχείρισης καταστάσεων.
Η λειτουργεία αυτών των ομάδων βασίζεται στο σύνολο των δεξιοτήτων, εμπειρίας, γνώσεων, με κοινό σκοπό την παραγωγή καλύτερων αποτελεσμάτων.
Η δημιουργία μιας ομάδας υγείας, προϋποθέτει από τα μέλη της αναπτυγμένο «κοινωνικό ραντάρ» όπως αναφέρει ο D. Goleman (2009), που διακρίνεται, σε πρώτο επίπεδο, την ανάγνωση, σε δεύτερο, την αντίδραση και τέλος στο τρίτο επίπεδο, την ενσυναίσθηση, δηλαδή την κατανόηση υφιστάμενων προβληματισμών, ανησυχίας πίσω από τα συναισθήματα κάποιου ανθρώπου.
Έχοντας αναπτυγμένη την ενσυναίσθηση -την βαθύτερη επικοινωνιακή διαδικασία – η ομάδα υγείας, προσπαθεί να διατηρήσει τη λειτουργικότητα, την ικανότητα αυτοφροντίδας, την αυτοεκτίμηση, και επομένως την ισορροπία ψυχική και σωματική των ασθενών.
Αυτό επιτυγχάνεται με την θεμελίωση μιας συνεχούς επικοινωνίας μεταξύ των μελών της ομάδας, με στόχο τη λήψη των βέλτιστων κλινικών αποφάσεων, βασιζόμενη στον αλληλοσεβασμό, ισοτιμία, μέγιστη παροχή αλληλεξαρτώμενων γνώσεων, στο συντονισμό, και την κοινή ευθύνη απέναντι στους ασθενείς και το περιβάλλον τους.
Συνεπώς η επαφή με τον ασθενή μιας μονάδας ΠΦ, από την ομάδα υγείας σημαίνει: μελέτη του προβλήματος, προγραμματισμός σχεδίου δράσης, ανάθεση – καταμερισμός εργασίας, προτεραιότητες, μέγιστη αξιοποίηση των γνώσεων για την επίλυση του προβλήματος. Οι υπηρεσίες παρέχονται και κατ’ οίκον, ή στο οποιοδήποτε περιβάλλον του ασθενούς, και εστιάζουν στην ανακούφιση του πόνου, του συναισθηματικού φορτίου, την παρακίνηση για ενεργό συμμετοχή της οικογένειας και του κοινωνικού δικτύου (φροντιστές, ευρύτερο εργασιακό περιβάλλον, κοινότητα) και γενικότερα στο πλαίσιο που ζουν και αλληλοεπιδρούν οι ασθενείς.
Τελειώνοντας, μελέτες έδειξαν ότι πληθυσμοί που απολαμβάνουν υπηρεσίες ΠΦ είναι πιο ικανοποιημένοι, αναρρώνουν γρηγορότερα, με λιγότερες διαγνωστικές δοκιμασίες και παραπομπές και οι δεσμοί τους με την ομάδα, συμβάλλουν στην συμμόρφωσή τους σε δράσεις πρόληψης.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
