Σε βασική προτεραιότητα κατανομής των πόρων αναδεικνύονται τα κακοήθη νεοπλάσματα σύμφωνα με τα αποτελέσματα την πρώτης δομημένης μελέτης στη χώρα μας με πολυκριτηριακή διαδικασία λήψης αποφάσεων για την κατανομή των πόρων Υγείας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τον Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (Ε.Σ.Δ.Υ.), την Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος (Ε.Ο.Π.Ε.) και την Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛ.Ο.Κ.) τα κακοήθη νεοπλάσματα στη χώρα μας αντιστοιχούν σήμερα στο 20% του συνολικού φορτίου νοσηρότητας και στο 9,5% της δημόσιας δαπάνης για την υγεία. Mέσω της μεθοδολογίας της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης Αποφάσεων (Multiple Criteria Decision Analysis) τα νεοπλάσματα αναδείχτηκαν στην έρευνα ως βασική προτεραιότητα για την κατανομή των πόρων όχι απλώς στη βάση της ως άνω αναντιστοιχίας μεταξύ φορτίου νόσου και αποδιδόμενων πόρων, αλλά και συνυπολογίζοντας μια σειρά από άλλα κριτήρια κοινωνικών αξιών, όπως η ανισότητα στην πρόσβαση για το σύνολο των πασχόντων από καρκίνο στην Ελλάδα αλλά και η συχνότητα εμφάνισης καταστροφικών δαπανών στα νοικοκυριά με πάσχοντες από καρκίνο στη χώρα, η οποία είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Η μελέτη, που διενεργήθηκε από την ΕΣΔΥ, επιχείρησε, μέσω της σύγκλισης των απόψεων μιας διεπιστημονικής ομάδας εμπειρογνωμόνων, να αποτυπώσει τα κυριότερα κριτήρια αλλά και τη σχετική σημασία τους, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατανομή των πόρων μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών νοσημάτων στο σύστημα υγείας. Επιπλέον προσπάθησε να εκτιμήσει, μέσω της παραγωγής ενός ειδικού αλγορίθμου, τις νόσους, οι οποίες οφείλουν να αποτελούν μείζονες προτεραιότητες κατά την κατανομή των πόρων υγείας στο σύστημα υγείας στην Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Κυριόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας της Ε.Σ.Δ.Υ., τόνισε ότι «Ιστορικά, η κατανομή των (περιορισμένων) πόρων στο σύστημα υγείας κατά κύριο λόγο ακολουθεί την έκφραση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες υγείας. Αδυνατεί, αφενός, να ανταποκρίνεται στις ανάγκες υγείας και, αφετέρου, να ενσωματώνει τις κοινωνικές προτιμήσεις και τις αξιακές προτεραιότητες αναφορικά με τη νόσο και τη θεραπεία. Ως εκ τούτου, η απουσία μιας δομημένης διαδικασίας λήψης αποφάσεων για την κατανομή των πόρων και η εναπόθεσή της στις “δυνάμεις της αγοράς”, οδηγεί σε στρεβλώσεις, ανισότητες στην πρόσβαση και, εν τέλει, στη μη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας κατά το μέγιστο δυνατό.»
Ο Κώστας Αθανασάκης, Επιστημονικός Συνεργάτης του Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Ε.Σ.Δ.Υ., αναλύοντας τη μεθοδολογία και τα αποτελέσματα της έρευνας, δήλωσε: «Η εφαρμογή των κανόνων της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης Αποφάσεων, ανέδειξε μια εκτεταμένη σειρά κριτηρίων τα οποία οφείλουν να λαμβάνονται υπόψη κατά τις αποφάσεις κατανομής των πόρων. Ειδικότερα, ως βασικά κριτήρια επιρροής στη λήψη της απόφασης αναδείχθηκαν:
1. Το φορτίο της νόσου, το οποίο αποτελεί και τη σημαντικότερη παράμετρο (24,5% του συνολικού βάρους της απόφασης)
2. Η δυνατότητα βελτίωσης της υγείας των πασχόντων από την παροχή επιπλέον πόρων στη νοσολογική κατηγορία υπό εξέταση (19%)
3. Το άμεσο κόστος της νόσου και η εκτιμώμενη αύξησή του εντός της επόμενης πενταετίας (16%)
4. Το έμμεσο κόστος της νόσου (13,2%)
5. Οι ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας των πασχόντων (10,9%)
6. Η πιθανότητα ύπαρξης καταστροφικών δαπανών υγείας στα νοικοκυριά με πάσχοντες από τη νόσο (9,1%)
7. Η «αξία της προαίρεσης», δηλαδή η τοποθέτηση πόρων για την έγκαιρη αντιμετώπιση αυτών που θα αναπτύξουν τη νόσο, δεδομένης της σοβαρότητας του νοσήματος και της κοινωνικής απαίτησης για χορήγηση θεραπείας (7,3%).»
Κατηγορίες παθήσεων
Βαθμολογώντας τις μείζονες νοσολογικές κατηγορίες ως προς τη σημασία κάθε μιας σε κάθε κριτήριο από τα παραπάνω, δημιουργήθηκαν εκτιμήσεις των κοινωνικών προτιμήσεων, υπό τη μορφή “βαθμών προτίμησης”, αναφορικά με την προτεραιότητα κάθε νοσολογικής κατηγορίας ως προς την κατανομή των διαθέσιμων ή των μελλοντικών πόρων υγείας.
Στο πλαίσιο αυτό, και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, τα κακοήθη νεοπλάσματα εκτιμήθηκαν ως η σημαντικότερη προτεραιότητα για την κατανομή των πόρων υγείας (με βαθμό 9,53/10), ακολουθούμενα από τις παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος (8,36/10), τους τραυματισμούς (7,77/10), τις παθήσεις του νευρικού συστήματος (7,71/10), τις παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος (7,37/10) και τις ψυχικές διαταραχές (7,35/10). Αξίζει να σημειωθεί ότι παρήχθησαν εκτιμήσεις για το σύνολο των μειζόνων κατηγοριών παθήσεων, όπως αυτές καταγράφονται στις διεθνείς ταξινομήσεις των νόσων και των καταστάσεων υγείας.
Ο Ιωάννης Μπουκοβίνας, Παθολόγος – Ογκολόγος και Πρόεδρος της Ε.Ο.Π.Ε., στην ομιλία του ανέφερε ότι «Δύο αδιαμφισβήτητες αλήθειες παραμένουν σήμερα στην αντιμετώπιση του καρκίνου: α) η εποχή της ιατρικής ακρίβειας κουβαλά και προκλήσεις και ευκαιρίες, και β) υπάρχει πολλή δουλειά ακόμη να γίνει προς την κατεύθυνση της καλύτερης οργάνωσης για να απολαμβάνουν οι ασθενείς τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα της προόδου της επιστήμης μας. Μόνο εργαζόμενοι συλλογικά με τους ασθενείς, τις άλλες επιστημονικές ενώσεις, τους παρόχους υγείας, τις ρυθμιστικές αρχές, τη βιομηχανία, την Πολιτεία, μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι ολοένα και περισσότεροι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση στα καλύτερα φάρμακα ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους θέση, την κατάσταση της υγείας τους και το στάδιο του καρκίνου τους και ταυτόχρονα να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο σύστημα υγείας.
Η προτεραιοποίηση των προβλημάτων και η καλύτερη πληροφόρηση των πολιτικών υγείας ξεκινά από το “σπίτι” μας. Αυτό σημαίνει στέρεες και κρυστάλλινες ενδείξεις για τις καλύτερα ισορροπημένες θεραπείες σε αντιστοιχία με τις κοινωνικο-οικονομικές πραγματικότητες που η ΕΟΠΕ μπορεί να παράξει. Αυτή τη στιγμή έχουμε πολλά ανοιχτά μέτωπα που πρέπει να επιλυθούν σύντομα, γιατί η ζωή δεν περιμένει! Έλλειψη αποτελεσματικών και φθηνών φαρμάκων, δυσκολίες στην εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων, υιοθέτηση διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων, δημιουργία αρχείων ασθενών, ελάττωση της γραφειοκρατίας στην καθημερινότητα του ογκολογικού ασθενούς αλλά και όλου του συστήματος περίθαλψής του, ακόμη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την πρόληψη του καρκίνου, ενίσχυση της έρευνας και δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων για σπάνιους όγκους, υποστήριξη των ασθενών με καρκίνο σε τελικό στάδιο. Αυτά και πολλά άλλα είναι κατατεμαχισμένα σήμερα μεταξύ διαφόρων υπηρεσιών, που πολλές φορές λειτουργούν ανεξάρτητα ή και ανταγωνιστικά.
Προσυμπτωματικός έλεγχος
Η αδήριτη αναγκαιότητα της δημιουργίας ενός ευέλικτου και αποτελεσματικού Εθνικού Ινστιτούτου για τον Καρκίνο προβάλλει σαν την πλέον ολοκληρωμένη προσέγγιση όχι μόνον της επίλυσης των προβλημάτων που αναφέραμε αλλά και σαν μοχλός ανάπτυξης του συνόλου της επιστημονικής κοινότητας και ένεση αισιοδοξίας της κοινωνίας μας. Είναι η ολιστική διασύνδεση των επιμέρους θεμάτων που αναδεικνύει η πρωτοπόρα μελέτη της ΕΣΔΥ. Θα πρέπει να τολμήσουμε να αλλάξουμε το μέλλον μας!»
Εκ μέρους της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου, η Πρόεδρος, Καίτη Αποστολίδου, τόνισε τη σημασία ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Έλεγχο του Καρκίνου και ενός πληθυσμιακού Εθνικού Μητρώου Νεοπλασιών για την κατανομή των πόρων υγείας στον καρκίνο:
«Το σύστημα υγείας μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πληθυσμού για την πρόληψη, τον προσυμπτωματικό έλεγχο, τη θεραπεία και τη φροντίδα του καρκίνου μόνο μέσω του σύγχρονου επιστημονικού σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός της ολοκληρωμένης πολιτικής για τον καρκίνο αποτυπώνεται σε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Έλεγχο του Καρκίνου, που δίνει τη δυνατότητα στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής υγείας για τον καρκίνο, να σχεδιάσουν λεπτομερώς την πολιτική τους για τον καρκίνο σε όλα τα επίπεδα, από την πρόληψη μέχρι τη φροντίδα για την επιβίωση από τον καρκίνο.
Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται σε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Έλεγχο του Καρκίνου απαιτούν επαγρύπνηση και παρακολούθηση:
• Ποιο είναι το φορτίο του καρκίνου στη χώρα και πώς είναι πιθανό να εξελιχθεί;
• Πόσο επιτυχημένες είναι οι εφαρμοζόμενες πολιτικές ελέγχου του καρκίνου;
Δύο μηχανισμοί παρακολούθησης του καρκίνου είναι διαθέσιμοι και συμπληρωματικοί:
• Για τη θνησιμότητα: ζωτικά στατιστικά στοιχεία για τους θανάτους (κατά αιτία)
• Για νοσηρότητα: μητρώο καρκίνου.
Τα δεδομένα για τους ανωτέρω μηχανισμούς είναι διαθέσιμα και ιδανικά για τον έλεγχο του καρκίνου αλλά δεν είναι διαθέσιμα, επαρκή και ακριβή στη χώρα μας λόγω ανεπαρκειών του συστήματος υγείας αλλά και πόρων.
Η Ελλάδα δε διαθέτει πληθυσμιακό Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών το οποίο θα επέτρεπε στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής για τον καρκίνο, να βασίσουν τις εκτιμήσεις για την κατανομή των πόρων υγείας στον καρκίνο σε πραγματικά δεδομένα. Δεν είναι μόνον η έλλειψη πόρων ο λόγος που η Ελλάδα δεν διαθέτει Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών. Για να προχωρήσουμε είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ότι η καταγραφή του καρκίνου σε όλα τα επίπεδα είναι πάντα εφικτή, αν υπάρχει η επιστημονική και πολιτική βούληση για την καταχώρηση του, και μέχρι τώρα τουλάχιστον μόνον αποσπασματικές προσπάθειες είχαν γίνει.
Πριν συζητήσουμε για την κατανομή νέων πόρων στον καρκίνο θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι στον καρκίνο από τους πολιτικούς, τους γιατρούς, τις διοικήσεις νοσοκομείων, τους ερευνητές, τους ασθενείς και τους πολίτες να δούμε τον ελέφαντα μέσα στον καρκίνο. Ο ελέφαντας σήμερα δεν είναι άλλος από την απαραίτητη αντικατάσταση πεπαλαιωμένων τεχνολογιών υγείας, που η αποτελεσματικότητα τους σήμερα είναι ελάχιστη μέσω μιας ορθολογικότερης χρήσης των διαθεσίμων πόρων.
Πρόκειται για την “αποεπένδυση για ανακατανομή” των πόρων στην υγεία, που πιστεύουμε ότι είναι ο τρόπος με τον οποίο πρωτοβουλίες που στοχεύουν στον εντοπισμό, τη μείωση ή την κατάργηση χαμηλής αξίας τεχνολογιών/παρεμβάσεων υγειονομικής περίθαλψης, μπορούν να οδηγήσουν στην επένδυση των εξοικονομούμενων πόρων σε άλλες αποτελεσματικότερες τεχνολογίες υγείας.»
Κλείνοντας ο Ιωάννης Κυριόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας της Ε.Σ.Δ.Υ. δήλωσε «Με βάση το υπόδειγμα όλοι οι πόροι συγκεντρώνονται σε ένα σφαιρικό προϋπολογισμό για τα νεοπλάσματα. Βεβαίως, η κατανομή περαιτέρω πόρων για τη διαχείριση του καρκίνου κρίνεται δόκιμη – παρά ταύτα από μόνη της δεν επαρκεί προκειμένου να επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι της αποδοτικότητας και της ισότητας στην υγεία. Η διαθεσιμότητα πόρων απαιτείται να συνοδεύεται από μια ολοκληρωμένη δέσμη πολιτικών υγείας, η οποία θα εκκινεί από την διαχείριση συμπεριφορών και καταναλώσεων, τον προσυμπτωματικό έλεγχο και την έγκαιρη διάγνωση, θα διασφαλίζει την πρόσβαση στις κατάλληλες θεραπευτικές αγωγές και θα προβλέπει μια ολιστική προσέγγιση των ασθενών στο χρονικό συνεχές της νόσου». Επίσης, αναφορικά με τη διαχείριση συμπεριφορών και καταναλώσεων ο Καθηγητής κ. Κυριόπουλος επεσήμανε τη συμβολή της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και των ιατρών πρώτης επαφής και πρότεινε την εξέταση της περίπτωσης εισαγωγής ειδικής φορολογίας σε παράγοντες που ενοχοποιούνται για καρκινογένεση (κάπνισμα, διατροφή πλούσια σε λίπη και σακχαρούχα ποτά κλπ).
