Ενδείξεις ότι η ρύπανση του αέρα -που αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα, εγκεφαλικό, πνευμονοπάθεια κ.α.- μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο επίσης για νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως η άνοια, ανακάλυψαν Βρετανοί επιστήμονες.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Ίαν Κάρεϊ του Πανεπιστημίου St George’s του Λονδίνου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο βρετανικό ιατρικό περιοδικό “British Medical Journal”, συσχέτισαν σε βάθος επταετίας τα επίπεδα ρύπανσης του αέρα με τον αριθμό των νέων διαγνωσμένων περιστατικών άνοιας.
Η μελέτη αφορούσε σχεδόν 131.000 άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, που δεν είχαν διαγνωσθεί με άνοια στην αρχής της έρευνας. Από αυτούς, οι 2.181 (ποσοστό 1,7%) διαγνώσθηκαν με Αλτσχάιμερ και άνοια μέσα στα επόμενα επτά χρόνια.
Οι ερευνητές εστίασαν στις συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα του διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2), των μικροσκοπικών σωματιδίων (ΡΜ2,5) και του επιφανειακού όζοντος και στη συνέχεια, έκαναν συσχέτιση με την κατοικία καθενός ανθρώπου και του βαθμού ρύπανσης στην οποία ήταν διαχρονικά εκτεθειμένος (αέρα).
Όσοι ήσαν εκτεθειμένοι στα υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης (τόσο διοξειδίου αζώτου όσο και σωματιδίων), είχαν κατά μέσο όρο 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να διαγνωσθούν με άνοια μετά από μερικά χρόνια, σε σχέση με όσους είχαν την μικρότερη έκθεση σε περιβαλλοντική ρύπανση.
Οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι δεν είναι ακόμη σαφής ο βιολογικός μηχανισμός που η ρύπανση μπορεί να συμβάλει στη διαδικασία νευροεκφύλισης του εγκεφάλου, ιδίως στους ηλικιωμένους.
Προηγούμενες πάντως μελέτες έχουν συσχετίσει τη ρύπανση του αέρα από την κυκλοφορία των οχημάτων με χειρότερες γνωστικές/νοητικές επιδόσεις στα παιδιά.
Μια πιθανή αιτία είναι ότι η ρύπανση του αέρα προκαλεί χρόνια φλεγμονή στον εγκέφαλο.
Τα ήπια και τα σοβαρά συμπτώματα
Η άνοια είναι ένα σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από έκπτωση των νοητικών λειτουργιών. Ο ασθενής με άνοια παρουσιάζει προβλήματα στη μνήμη, την προσοχή, τη συγκέντρωση, την ομιλία και τη σκέψη, με αποτέλεσμα να προκαλούνται ποικίλες δυσκολίες στην καθημερινή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή του.
Σύμφωνα με την Ψυχογηριατρική Εταιρεία «Ο Νέστωρ», παλιότερα χρησιμοποιούσαμε τον όρο γεροντική άνοια, ο οποίος έχει πια εγκαταλειφθεί.
Η πιο συχνή αιτία άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά άνοια μπορεί να προκαλέσουν εκατοντάδες άλλα νοσήματα, π.χ. κάποιο σοβαρό εγκεφαλικό ή η νόσος Πάρκινσον.
Σε ποια ηλικία μπορεί να πάθει κανείς άνοια
Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα άνω των 65 ετών. Επηρεάζει έναν στους 100 ανθρώπους πριν τα 65, με τη συχνότητα να διπλασιάζεται ανά πενταετία, με αποτέλεσμα πάνω από το 30% των ατόμων μετά τα 90 έτη να πάσχουν από τη νόσο.
Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα της άνοιας
Συνήθως η άνοια προσβάλλει πρώτα την πρόσφατη μνήμη, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να επαναλαμβάνουν την ίδια ερώτηση ξανά και ξανά, να χάνουν πράγματα και να κατηγορούν τους άλλους ότι τους τα πήραν.
Ένα άλλο συχνό πρώτο σύμπτωμα είναι η δυσκολία στην εξεύρεση της σωστής λέξης και η διαταραχή της συγκέντρωσης, η οποία δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή από το οικογενειακό περιβάλλον.
Τα παραπάνω συμπτώματα τα συναντούμε συχνότερα στη νόσο Αλτσχάιμερ. Σε άλλες μορφές άνοιας ψυχιατρικά και νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν στα πρώτα στάδια της νόσου.
Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα στη μέτρια άνοια
Η ανάγκη βοήθειας στις καθημερινές δραστηριότητες είναι εμφανής. Το άτομο με μέτριας μορφής άνοια δεν μπορεί να ανταπεξέλθει πάντοτε μόνο του σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος του ήταν εφικτές, όπως ψώνια, διαχείριση των οικονομικών του συναλλαγών, λήψη φαρμάκων, οικιακές εργασίες.
Στο στάδιο αυτό εμφανίζονται και τα προβλήματα του ελέγχου των σφιγκτήρων, καθώς και των ψυχωσικών διαταραχών, όπως ψευδαισθήσεις, παραλήρημα. Ακόμη, τα προβλήματα στη συγκέντρωση, στην κατονομασία των λέξεων, γίνονται πλέον εμφανή και από το οικογενειακό περιβάλλον.
Επίσης, τα άτομα με μέτριας μορφής άνοια παρουσιάζουν μειωμένη γνώση τρεχόντων και πρόσφατων γεγονότων, καθώς και κενά μνήμης της προσωπικής τους ιστορίας. Τέλος, η άρνηση και η μη αποδοχή των δυσκολιών τους είναι βασικός μηχανισμός άμυνας πια.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σοβαρής άνοιας
Τα άτομα με άνοια προχωρημένου σταδίου δεν μπορούν πλέον να επιζήσουν χωρίς βοήθεια. Είναι πλέον ανίκανα να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως το πλύσιμο, το ντύσιμο, το φαγητό, τη χρήση της τουαλέτας.
Ακόμη, παρουσιάζουν παντελή αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντός τους, του χρόνου, της εποχής, της κατονομασίας αντικειμένων, αλλά και οικείων τους προσώπων.
Τέλος, οι διαταραχές στον χαρακτήρα και η παρουσία ψυχωτικών συμπεριφορών είναι πιο έκδηλες, όπως ακόμη και η απώλεια βασικών ψυχοκινητικών λειτουργιών (π.χ. αδυναμία βάδισης).
Υπάρχουν σύντομα τεστ για τη διάγνωση της άνοιας;
Δυο είναι τα πιο διαδεδομένα εργαλεία μέτρησης της άνοιας, το MMSE (Mini Mental State Examination) και το τεστ του ρολογιού (clock drawing test).
Το MMSE χρησιμοποιείται στην κλινική πράξη σαν διαγωνιστικό εργαλείο μέτρησης της γνωστικής λειτουργίας, αλλά και για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και τη μελέτη της αποτελεσματικότητας των θεραπευτικών παρεμβάσεων.
Το MMSE ελέγχει τη γνωστική λειτουργία στους εξής τομείς: προσανατολισμός στον χώρο και στον χρόνο, προσοχή-συγκέντρωση, πράξεις, άμεση και πρόσφατη μνήμη, γλώσσα, ικανότητα εκτέλεσης προφορικής και γραπτής εντολής, γραφή και αντιγραφή.
Η χορήγησή του απαιτεί 5-12 λεπτά από έναν εκπαιδευμένο εξεταστή. Το τεστ του ρολογιού ελέγχει τη μετωπιαία, κροταφική και βρεγματική λειτουργία. Μειωμένη απόδοση στο συγκεκριμένο τεστ σχετίζεται όχι μόνο με κατασκευαστική δυσχέρεια αλλά και με μειωμένη κατανόηση της εντολής, έκπτωση μνήμης και έκπτωση των οπτικοχωρικών ικανοτήτων.
