• Γράφει ο Νίκος Κατιρτζόγλου
Παρά το ότι ήδη από το 1950 ήταν ευρέως γνωστή η σχέση του καπνίσματος με τον Καρκίνο του Πνεύμονα δεν υπήρχε ασφαλής και αξιόπιστος τρόπος να ελέγξουμε τις πληθυσμιακές εκείνες ομάδες που βρίσκονταν σε υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν την ασθένεια.
Το παγκόσμιο σκηνικό άλλαξε άρδην μόλις πριν από λίγα χρόνια, το 2011, όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα μιας μεγάλης κυβερνητικής, πολυκεντρικής μελέτης στις ΗΠΑ (National Lung Screening Trial, NLST), τα οποία δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό New England Journal of Medicine (NEJM): ο προληπτικός έλεγχος (screening) του φαινομενικά υγιούς πληθυσμού από πρώην και νυν καπνιστές -ομάδες δηλαδή υψηλού κινδύνου για ΚΠ- που έγινε με χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία (low-dose Computed Tomography) έδειξε μείωση των σχετικών με Καρκίνο Πνεύμονα θανάτων κατά 20%. Βάση αυτών των πολύ σημαντικών αποτελεσμάτων, λοιπόν, πολλά Νοσοκομεία των ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων και το Memorial Sloan Kettering Cancer Center ενεργοποίησαν από την πρώτη στιγμή το πρόγραμμα του προληπτικού ελέγχου των καπνιστών (Lung Cancer Screening Program), χωρίς ωστόσο μέχρι σήμερα να έχει γίνει εφικτό να ελεγχθούν όλες οι ομάδες των ανθρώπων, που δυνητικά θα μπορούσαν να ωφεληθούν τα μέγιστα από αυτό.
Μύθος 1: Εάν σταματήσω το κάπνισμα, δεν ανήκω πλέον στην ομάδα υψηλού κινδύνου για Καρκίνο του Πνεύμονα και άρα δεν χρειάζεται να ελεγχθώ προληπτικά.
Βάση των αποτελεσμάτων της μελέτης, απαιτείται να ελέγχονται προληπτικά όχι μόνο οι νυν καπνιστές, αλλά και οι πρώην, που έχουν διακόψει το κάπνισμα πριν από τουλάχιστον 15 έτη, και γενικά όλα τα άτομα ηλικίας μεταξύ 55 και 74 ετών, που έχουν καπνίσει συνολικά στη ζωή τους 30 πακέτα-έτη ή περισσότερα: για παράδειγμα, το κάπνισμα ενός πακέτου τσιγάρα για 30 έτη ισοδυναμεί με 30 πακέτα-έτη, ενώ 2 πακέτα ημερησίως ισοδυναμούν με 60 πακέτα-έτη.
Μύθος 2: Ο προληπτικός πληθυσμιακός έλεγχος για τον Καρκίνο του Πνεύμονα βρίσκεται ακόμα σε δοκιμαστικό στάδιο και δεν τον συστήνουν οι επίσημες Ογκολογικές και Πνευμονολογικές Κατευθυντήριες Οδηγίες.
Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της μελέτης στο περιοδικό NEJM, οι ειδικοί επιστήμονες -και όχι μόνο- περί θεμάτων πληθυσμιακού ελέγχου στις ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο προληπτικός έλεγχος ήταν προς όφελος της επιβίωσης των ομάδων υψηλού κινδύνου (νυν και πρώην καπνιστών) και έκτοτε τον συνιστούν για τα άτομα, που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες. Οι περισσότερες, δε, ασφαλιστικές εταιρείες στις ΗΠΑ, όπως οι Medicare και Medicaid τον καλύπτουν οικονομικά. Παρά το ότι στην προναφερθείσα μελέτη, το screening με αξονική τομογραφία έγινε 3 φορές μόνο σε διάστημα 2 ετών, πλέον αυτός συστήνεται να γίνεται ετησίως για όσο διάστημα χρειάζεται ανάλογα με τα ηλικιακά όρια και τα πακέτα-έτη.
Μύθος 3: Ο προληπτικός έλεγχος για τον Καρκίνο του Πνεύμονα έχει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων, άρα είναι περιττός.
Όπως τόνισε και η ειδικός σε θέματα πληθυσμιακού ελέγχου των ΗΠΑ, Dr Ginsberg, η μέθοδος του screening έχει πάντοτε τον κίνδυνο των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων, ένας κίνδυνος ο οποίος πράγματι στην περίπτωση του Καρκίνου του Πνέυμονα είναι λίγο μεγαλύτερος συγκριτικά με άλλα νοσήματα. Συνήθως, ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι κάποιο ύποπτο στοιχείο παρατηρήθηκε στην απεικόνιση, το οποίο θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω με άλλες εξετάσεις, οι οποίες ωστόσο δεν είναι απαραίτητο να είναι επεμβατικές. Ο Dr Park αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η πιθανότητα που έχει κάποιος να υποβληθεί σε βιοψία ενός μικρού, ύποπτου απεικονιστικού ευρήματος, το οποίο όμως δεν είναι νεόπλασμα, παραμένει εξαιρετικά χαμηλό: λιγότερο του 5%.
Μύθος 4: Οι αλεπάλληλες αξονικές τομογραφίες, που απαιτεί ο προληπτικός έλεγχος επιβαρύνουν υπερβολικά με ακτινοβολία τον οργανισμό.
Η χαμηλής δόσης Αξονική Τομογραφία (ΑΤ), που χρησιμοποιείται για τον προληπτικό έλεγχο έχει περίπου 5 φορές λιγότερη ακτινοβολία συγκριτικά με την συνηθισμένη ΑΤ. Ακόμα και για τον μέσο πολίτη, μια απλή ΑΤ σχετίζεται μόνο με μία πολύ μικρή πιθανότητα μελλοντικής ανάπτυξης καρκίνου: ποσοστό 0.05% ή 1 σε 2000 περιπτώσεις. Για τους ανθρώπους εκείνους, λοιπόν, που πληρούν τα κριτήρια για να ελεγχθούν προληπτικά, η προαναφερθείσα μικρή πιθανότητα νεοπλάσματος υπερκαλύπτεται από το μεγάλο όφελος επιβίωσης με την πρόληψη του Καρκίνου του Πνεύμονα, που οφείλεται στο κάπνισμα.
Μύθος 5: Εάν διαγνωσθεί Καρκίνος του Πνεύμονα με το screening, θα είναι πλέον πολύ αργά για ίαση ή αποτελεσματική θεραπεία.
Η βασική λογική του προληπτικού ελέγχου είναι ακριβώς αυτή: να διαγνωσθεί ο Καρκίνος του Πνεύμονα όσο το δυνατόν πιο νωρίς και άρα σε αρχικό στάδιο, προκειμένου η χειρουργική εξαίρεση της βλάβης και μόνον να δώσει την ποθητή λύση ίασης. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα έπρεπε να το σκέφτονται, όπως ακριβώς σκέφτονται και για την υψηλή χοληστερόλη: όσο πιο έγκαιρα διαγνωσθεί και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μειωθεί, τόσο περισσότερο απομακρύνεται το ενδεχόμενο πιθανού καρδιαγγειακού επεισοδίου. Σύμφωνα με την International Association for the study of Lung Cancer, η πενταετής επιβίωση ασθενών με Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμονα αρχικού σταδίου ΙΑ είναι άνω του 75%. Ακριβώς για ανίχνευση τέτοιων αρχικών σταδίων Καρκίνου του Πνεύμονα σχεδιάστηκε και ο συγκεκριμένος προληπτικός έλεγχος.
Μύθος 6: Ο προληπτικός έλεγχος για Καρκίνο του Πνεύμονα είναι χρονοβόρος.
Στα περισσότερα Διαγνωστικά και Θεραπευτικά κέντρα, τόσο της Ελλάδος όσο και της Ευρώπης και των ΗΠΑ, τα ραντεβού για να υποβληθεί κάποιος σε χαμηλής δόσης Αξονική Τομογραφία δεν καθυστερούν καθόλου. Απαραίτητη, φυσικά, η κλινική εξέταση και η λήψη ιστορικού από εξειδικευμένο ιατρό (Ογκολόγο, Πνευμονολόγο) πριν τον έλεγχο. Αυτή καθαυτή η ΑΤ δεν διαρκεί παρά λίγα λεπτά της ώρας και τα αποτελέσματα τις περισσότερες φορές είναι έτοιμα εντός ολίγων ημερών. Περισσότερο ανησυχεί τον κόσμο η πιθανότητα ενός θετικού αποτελέσματος, παρά η ίδια η διαδικασία.
Η πλειονότητα των ατόμων που ελέγχεται παγκοσμίως είναι όντως χωρίς ευρήματα, αλλά σε εκείνους τους καπνιστές, που θα σκαναριστούν και τα αποτελέσματα θα είναι θετικά, ο προληπτικός έλεγχος τους σώζει τη ζωή κυριολεκτικά.
Νίκος Α. Κατιρτζόγλου, MD, PhD
Ογκολόγος – Παθολόγος
Αν. Διευθυντής, Α’ Ογκολογική Κλινική,
Ευρωκλινική Αθηνών
