- Συνέντευξη: Κοσμάς Ζακυνθινός
«Μεσούσης της πανδημίας, δημιουργήσαμε τον ψηφιακό χάρτη των δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην χώρα μας, εκεί όπου αποτυπώνονται οι περίπου 800 δομές που λειτουργούν στην επικράτεια» όπως τονίζει η Υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη, υπογραμμίζοντας πως «Η πανδημία έδρασε σαν καταλύτης εκτοξεύοντας τις ψυχικές διαταραχές στον πληθυσμό και ταυτόχρονα ανέδειξε τα κενά και την ανάγκη να δημιουργηθούν νέες δομές και υπηρεσίες προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες των πολιτών».
1. Κυρία Ράπτη, η πανδημία έπληξε τις ζωές μας σαν «σαρωτικό κύμα», προκαλώντας ποικίλες επιπτώσεις, που είναι ακόμα ορατές στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, μελέτες από καθηγητές Ψυχιατρικής του ΕΚΠΑ αποτυπώνουν τη «χρόνια κόπωση» των πολιτών. Ποιες οι δράσεις του υπουργείου για τη στήριξη των ομάδων που βρίσκονται σε ανάγκη;
Αντιδράσαμε άμεσα στον σαρωτικό εισβολέα Covid-19 ενισχύοντας το Εθνικό Σύστημα Υγείας, με προσλήψεις μόνιμων και επικουρικών γιατρών, ψυχιάτρων και παιδοψυχίατρων στις δομές ψυχικής υγείας της χώρας. Επίσης νομοθετήσαμε για 215 θέσεις ειδικευόμενων νοσηλευτών ψυχικής υγείας ανά ΥΠΕ και Νοσοκομεία για την ενίσχυση, σε ειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, των υπηρεσιών μας. Παράλληλα, δημιουργήσαμε νέες κλίνες στο ΕΣΥ για την υποστήριξη αναδυόμενων αναγκών όπως η ανορεξία, στην πρώτη Μονάδα Ψυχογενούς Ανορεξίας στο ΕΣΥ στο «Σισμανόγλειο» για άτομα ηλικίας άνω των 16 ετών. Προς την ίδια κατεύθυνση, δημιουργήσαμε και νέες παιδοψυχιατρικές κλίνες στο «Καραμανδάνειο» Νοσοκομείο Παίδων της Πάτρας, νέες Παιδοψυχιατρικές κλίνες στο Ασκληπιείο της Βούλας, καθώς και στα Νοσοκομεία Αλεξανδρούπολης και Τρίπολης. Τέλος, αξιοποιήσαμε δωρεές όπως αυτή του Ιδρύματος Ιωάννη Αγγελικούση, για την δημιουργία της Ψυχιατρικής Κλινικής Εφήβων ηλικίας 14-18 ετών στο Νοσοκομείο Νίκαιας – Δυτικής Αττικής «Αγία Βαρβάρα».
Πέρα από την ενίσχυση του ΕΣΥ, υλοποιήσαμε το πρόγραμμα «Κανένας Μόνος στην πανδημία» για τους ανθρώπους που νόσησαν, τους οικείους τους και τους υγειονομικούς και θέσαμε σε λειτουργία την εθνική δωρεάν γραμμή 10306, για όλους τους πολίτες. Για τους ηλικιωμένους συμπολίτες μας, λειτουργούμε ήδη δύο Κέντρα Ημέρας για την αντιμετώπιση της άνοιας και του Αλτσχάιμερ στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης. Παράλληλα λειτουργούμε την Τηλεφωνική Γραμμή Βοήθειας για την Άνοια 1102 που απευθύνεται σε άτομα με άνοια, τους φροντιστές τους και σε επαγγελματίες υγείας, η οποία μέχρι σήμερα, έχει υποστηρίξει πάνω από 21.000 συμπολίτες μας.
2. Σύμφωνα με τα στοιχεία των τελευταίων ετών, σε ποιες κατηγορίες ή προφίλ πολιτών ασκήθηκαν οι μεγαλύτερες πιέσεις;
Οι έρευνες που έγιναν στην πατρίδα μας από διακεκριμένους επιστήμονες, όπως οι καθηγητές ψυχιατρικής Νίκος Σμυρνής και Νίκος Στεφανής και ο ομότιμος καθηγητής ιατρικής Ιωάννης Τούντας, ανέδειξαν εκείνες τις πληθυσμιακές ομάδες που σήκωσαν το μεγαλύτερο ψυχικό φορτίο. Ηλικιακά, εκείνοι που υπέστησαν τις πιο δραματικές συνέπειες ήταν τα παιδιά και οι έφηβοι που στερήθηκαν την καθημερινότητα τους, το σχολείο, τις εξωσχολικές δραστηριότητες και την κοινωνικοποίησή τους.
Παράλληλα, έγιναν θύματα ενδοοικογενειακής βίας και αυξήθηκαν πολύ σε αυτές τις νεαρές ηλικίες οι εξαρτητικές συμπεριφορές με προεξέχοντα τον εθισμό στο διαδίκτυο. Εξίσου βαρύ ήταν το πλήγμα από την πανδημία στους ηλικιωμένους με έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία Alzheimer Αθηνών να καταγράφει επιδείνωση της νοητικής έκπτωσης και της άνοιας στο 80% των ηλικιωμένων εξαιτίας της απομόνωσης και της διακοπής των αγαπημένων τους δραστηριοτήτων.
Σε ότι αφορά τα επαγγέλματα, είναι ξεκάθαρο ότι οι υγειονομικοί δέχτηκαν την μεγαλύτερη πίεση, με τα ευρήματα μελέτης στο νοσοκομείο Αττικόν του καθηγητή Νίκου Σμυρνή να δείχνουν αύξηση της κατάθλιψης στο 23%, άγχος, φόβο, διαταραχές του ύπνου, κούραση, σωματοποίηση του άγχους και επαγγελματική εξουθένωση.
Άλλη μελέτη του καθηγητή Ιωάννη Τούντα δείχνει πως γενικά στους εργαζόμενους οι γυναίκες και οι νέοι ήταν αυτοί που δυσκολεύτηκαν να διαχειριστούν το άγχος και την κούραση, με τους μισούς συμμετέχοντες να αναφέρουν ότι ξυπνούσαν το πρωί νιώθοντας ήδη κουρασμένοι. Οι γυναίκες βλήθηκαν από πολλές πλευρές: Πιέστηκαν στην δουλειά, έγιναν θύματα σε ιστορίες ενδοοικογενειακής βίας, χρειάστηκε να κάνουν τον διαιτητή στο σπίτι, να σταθούν δίπλα στα παιδιά που έχασαν την καθημερινή τους ρουτίνα, να ισορροπήσουν τις επαγγελματικές με τις οικογενειακές υποχρεώσεις σε μια εντελώς νέα κανονικότητα, που μόνο κανονική δεν ήταν!
3. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται αύξηση σε κάθε μορφή βίας και κυρίως στην ενδοοικογενειακή βία παιδιών και γυναικών. Πιστεύετε ότι «βλέπουμε» μονάχα την κορυφή του παγόβουνου;
Νομίζω πως το θέτετε πολύ εύστοχα! Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας με θύματα πρωτίστως παιδιά και γυναίκες, η σωματική και η σεξουαλική τους κακοποίηση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που αυξήθηκε πολύ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Από τη μία, τα περιοριστικά μέτρα και ο υποχρεωτικός συγχρωτισμός ατόμων σε περιορισμένους χώρους, οδήγησαν σε έκρηξη βίαιων συμπεριφορών. Από την άλλη, πλέον τα στόματα ανοίγουν πιο εύκολα και οι ιστορίες κακοποίησης ανακαλύπτονται, τα θύματα καταγγέλλουν τα όσα βίωσαν στις Αρχές κι έτσι έχουμε την δυνατότητα να «σπάσουμε» πιο εύκολα το απόστημα της κακοποίησης. Για την αντιμετώπιση αυτού του σημαντικού ζητήματος, δημιουργούμε με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης Κέντρα Ημέρας για παιδιά και οικογένειες, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, όπου τα κακοποιημένα παιδιά και οι γυναίκες-μητέρες θα αντιμετωπίζονται ολιστικά, προκειμένου να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες και να συνεχίσουν την ζωή τους, κάνοντας μια νέα αρχή.
Παράλληλα, κατατέθηκε στην βουλή Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την παιδική κακοποίηση, γεγονός που αποτελεί κίνηση υψηλού συμβολισμού και αποτυπώνει την βούληση της Κυβέρνησης να αντιμετωπίσει με δραστικά μέτρα αυτό το νοσηρό φαινόμενο
4. Μέχρι πρότινος υπήρχε πλήρης έλλειψη καταγραφής των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας; Πόσες δομές ψυχικής υγείας λειτουργούν πλέον στη χώρα μας και σε ποιες κατηγορίες ειδικεύονται;
Αμέσως μετά την ανάληψη του χαρτοφυλακίου, μεσούσης της πανδημίας, δημιουργήσαμε τον ψηφιακό χάρτη των δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην χώρα μας, εκεί όπου αποτυπώνονται οι περίπου 800 δομές που λειτουργούν στην επικράτεια. Έτσι οι πολίτες μπορούν να έχουν μια πληρέστερη εικόνα του τι λειτουργεί στην Επικράτεια και να βρουν και περισσότερες πληροφορίες, καθώς τόσες δομές δεν μπορούν να αναφερθούν και να αναλυθούν στο πλαίσιο μιας συνέντευξης. Η πανδημία έδρασε σαν καταλύτης εκτοξεύοντας τις ψυχικές διαταραχές στον πληθυσμό και ταυτόχρονα ανέδειξε τα κενά και την ανάγκη να δημιουργηθούν νέες δομές και υπηρεσίες προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες των πολιτών. Η πρώτη αποτύπωση των υφιστάμενων δομών στον ψηφιακό χάρτη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση ενώ από την άλλη όλες μας οι πολιτικές για την ψυχική υγεία και την απεξάρτηση αποτυπώνονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, που αποτελεί την πυξίδα μας για την επόμενη ημέρα και έχει ορίζοντα δεκαετίας.
5. Ποια η ανταπόκριση των πολιτών στην Εθνική Δωρεάν Γραμμή Ψυχοκοινωνικής στήριξης 10306; Πόσο εμπιστευόμαστε να εκτεθούμε και να ζητήσουμε βοήθεια σήμερα ως πολίτες;
Η ανταπόκριση στην γραμμή 10306 είναι θεαματική και αποτελεί ταυτόχρονα δείκτη της ανάγκης των πολιτών να βρουν ψυχοκοινωνική στήριξη για όσα βίωσαν και εξακολουθούν να βιώνουν. Ήδη η γραμμή έχει δεχτεί περισσότερες από 545.000 κλήσεις και ακόμα και σήμερα που η πανδημία είναι σε αποκλιμάκωση, αλλά αντιμετωπίζουμε άλλα προβλήματα όπως η ακρίβεια, η ενεργειακή κρίση, φυσικές καταστροφές και δυστυχήματα, τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, η Γραμμή δέχεται περισσότερες από 500 κλήσεις καθημερινά.
Η πανδημία μας μύησε περισσότερο στην αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στήριξης και επικοινωνίας, που έχουν την δυνατότητα να υπερβαίνουν γεωγραφικούς περιορισμούς και οι γραμμές που ήδη λειτουργούμε όπως η Ανοιχτή Γραμμή για τους ογκολογικούς ασθενείς (2152152121), η γραμμή για την άνοια 1102, αλλά και η γραμμή SOS για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών 15900 της Γενικής Γραμματείας οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των φύλων μάς έχουν εκπαιδεύσει να συνομιλούμε στην άκρη μιας γραμμής με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας προκειμένου να βρούμε ψυχοκοινωνική στήριξη.
6. Τι αλλάζει προσεχώς με τη στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης; Πόσες δομές πρόκειται να λειτουργήσουν στο μέλλον και που θα εστιάζουν;
Ένα από τα ελάχιστα θετικά στοιχεία της covid πανδημίας είναι ότι συνέβαλε στην δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων όπως είναι το Ταμείο Ανάκαμψης, με πόρους του οποίου δημιουργούμε 106 νέες Δομές στην κοινότητα για όλα τα προβλήματα ψυχικής υγείας και εξαρτήσεων, με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Από τις 106 νέες δομές που θα έρθουν να ενισχύσουν τις προηγούμενες, έχουν ολοκληρωθεί οι διαγωνισμοί για τις 66 και έχουν εκδοθεί οι άδειες ίδρυσης και λειτουργίας για τις 56 εξ αυτών.
Μέσα στο προσεχές διάστημα εγκαινιάζουμε τις πρώτες 15 Δομές, στις οποίες περιλαμβάνονται κέντρα στήριξης εργαζομένων, κακοποιημένων παιδιών και της οικογένειας, κινητές μονάδες και κέντρα ημέρας για ηλικιωμένους με άνοια-νόσο Αλτσχάιμερ, κέντρα ημέρας για ενήλικες, οικοτροφεία για ασθενείς με άνοια τελικού σταδίου, ξενώνες φιλοξενίας για παραβατικούς εφήβους καθώς και κέντρα πρώιμης Παρέμβασης για την ψύχωση στους νέους. Το πρώτο κέντρο που εγκαινιάστηκε ήταν για την στήριξη των φοιτητών μέσα στα Πανεπιστήμια-συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής-και περιλαμβάνεται σε ένα νέο καινοτόμο πρόγραμμα που θα επεκταθεί και στα άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας.
7. Η χώρα μας έχει ένα ιδιαίτερο γεωγραφικό ανάγλυφο και είναι γεμάτη με μικρά νησιά και απομακρυσμένα ορεινά χωριά. Τι συμβαίνει στις απομακρυσμένες περιοχές;
Στις απομακρυσμένες περιοχές μπορούμε να φτάσουμε την βοήθεια κινητών μονάδων και ψηφιακών εργαλείων όπως είναι τα προγράμματα τηλεψυχιατρικής που εκπονεί η 2η ΥΠΕ Πειραιώς και Νήσων Αιγαίου, για παιδιά και ενήλικες. Ενδεικτικά το πρόγραμμα που υλοποιούμε στο Καστελλόριζο και τη Σύμη με την συνεργασία των κινητών Μονάδων της Κλίμακας έχει τύχει θερμής υποδοχής στα δύο νησιά. Από τον Μάιο του 2021 που ξεκίνησε μέχρι τις 30/9/22 είχαν στηριχθεί με την βοήθεια της Κλίμακας 85 κάτοικοι του ακριτικού Καστελλόριζου, με συνολικά 260 συνεδρίες και 190 κάτοικοι της Σύμης, με συνολικά 580 συνεδρίες. Επίσης η πρωτοβουλία στήριξης των νησιωτικών πληθυσμών στις Βορειοανατολικές και τις δυτικές Κυκλάδες για παιδιά και ενηλίκους με την εποπτεία της ΕΠΑΨΥ έχει προσφέρει υπηρεσίες ψυχοθεραπείας, κατ’ οίκον παρέμβαση, διάγνωση και πρόληψη, ψυχιατρική παρακολούθηση και αξιολόγηση κ. α. σε 15.068 κατοίκους 12 νησιών (Πάρο, Αντίπαρο, Μύκονο, Τήνο, Σύρο, Άνδρο, Μήλο, Σίφνο, Σέριφο, Κέα, Κύθνο και Κίμωλο).
Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα ψυχογηριατρικής υποστήριξης για τους ηλικιωμένους κατοίκους των Κυκλάδων αλλά και ορεινών περιοχών όπως τα χωριά στην ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων, που υλοποιείται σε συνεργασία με το Αιγινήτειο νοσοκομείο.
8. Δεδομένων εθνικών εκλογών προσεχώς, πως θα επηρεαστούν οι δράσεις που τρέχουν και πρέπει να ολοκληρωθούν εντός του 2023; Ποια τα σχέδια σας για την «επόμενη ημέρα»;
Το μεγάλο έργο που θα αλλάξει το πρόσωπο της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα είναι σε εξέλιξη και υλοποιείται με γρήγορους ρυθμούς ώστε στο τέλος της ημέρας να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ακόμα περισσότερους ανθρώπους. Ήδη πραγματοποιούμε τα εγκαίνια των πρώτων 15 Δομών σε Αττική, Άρτα, Μεσσηνία και Τρίπολη και μέσα στο 2023 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαγωνισμοί για τις υπόλοιπες 40 Μονάδες, για τις οποίες δεν είχε γίνει η διαγωνιστική διαδικασία. Τα σχέδια μου για την επόμενη ημέρα είναι η ψυχική υγεία να αποτελέσει προτεραιότητα σε όλες μας τις πολιτικές, ώστε να ενδυναμώσουμε την κοινωνία και κυρίως να διασφαλίσουμε την ψυχική υγεία των νέων-των αυριανών μας πολιτών. Άλλωστε και ο Πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί ότι στην επόμενη 4ετία η στήριξη της Υγείας θα είναι η βασική του προτεραιότητα, εφόσον ο λαός ανανεώσει την ψήφο εμπιστοσύνης τη Νέα Δημοκρατία.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
Πηγή: The Doctor
