- Γράφει ο Κοσμάς Ζακυνθινός
Μετά από τέσσερις δεκαετίες και χιλιάδες θανάτους, οι ειδικοί στη γονιδιακή θεραπεία πιστεύουν ότι βρίσκονται στο κατώφλι της θεραπείας του HIV, βασισμένη στην τεχνολογία CRISPR/Cas9. Πρόκειται για το «γενετικό ψαλίδι» που μπορεί να ξαναγράψει τον κώδικα της ζωής, όπως το περιγράφει η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας.
Ελπίδες για την οριστική εκρίζωση του ιού HIV από τον οργανισμό των φορέων δίνει μια νέα, υπό δοκιμή θεραπεία. Σε τρεις ασθενείς στις ΗΠΑ έγινε έγχυση με γενετικό υλικό, μαζί με ένα ένζυμο που ονομάζεται CAS9 το οποίο οι πρώιμες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να αφαιρέσει τμήματα του DNA του ιού που βρίσκονται στα ανθρώπινα κύτταρα, εξαλείφοντάς το εντελώς.
Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία επεξεργασίας γονιδίων CRISPR, μια θεραπεία για τον ιό -που προκαλεί το AIDS- θα μπορούσε να είναι πιο κοντά στον ορίζοντα από ό,τι είχε σκεφτεί ποτέ πριν.
Η τρέχουσα δοκιμή στοχεύει να αποδείξει ότι η θεραπεία είναι ασφαλής, αλλά τα δεδομένα για το πόσο καλά λειτουργεί αναμένονται στο επόμενο έτος.
Ο HIV αποτελούσε μια σχεδόν βέβαιη θανατική ποινή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν τα αντιιικά φάρμακα τον μετέτρεψαν σε μια χρόνια ασθένεια με την οποία οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν.
Συνολικά 1,2 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι φορείς HIV και, ακόμη και με πρόσβαση στα νέα φάρμακα, διατρέχουν κίνδυνο να υπάρξει μια λανθάνουσα λοίμωξη που ενδεχομένως θα εξελιχθεί σε AIDS.
Αντιρετροϊκές θεραπείες
Οι θεραπευτικές επιλογές έχουν εξελιχθεί σημαντικά από τότε που εντοπίστηκε για πρώτη φορά ο HIV στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Οι αντιρετροϊκές θεραπείες, αποτελούνται από φάρμακα καθημερινής λήψης που μειώνουν την ποσότητα του ιού στο αίμα, σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα. Αυτά τα φάρμακα μολονότι είναι αποτελεσματικά, δεν αποτελούν θεραπεία.
Η θεραπεία για τον ιό HIV διαφεύγει από τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες, λόγω του μοναδικού τρόπου με τον οποίο ο ιός επιδρά στα κύτταρα του ίδιου του σώματος.
Η τεχνολογία CRISPR είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα για καταστάσεις όπως αυτή, επειδή η θεραπεία στοχεύει εξαιρετικά σε συγκεκριμένα τμήματα γενετικού υλικού μέσα στα κύτταρα.
Το CRISPR, σημαίνει Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats.
Μέσω της συγκεκριμένης διαδικασίας, οι ερευνητές δημιουργούν ένα μικρό κομμάτι «οδηγού» RNA που συνδέεται με συγκεκριμένους στόχους σε κλώνους DNA, μέσα σε ένα κύτταρο. Το RNA οδηγός, όπως υπονοεί το όνομά του, οδηγεί το ένζυμο CAS9 σε αυτούς τους στόχους στο DNA.
Το CAS9, σαν ένα ζευγάρι μικροσκοπικό ψαλίδι, κόβει αυτά τα καθορισμένα τμήματα DNA. Μόλις κοπεί και χωρίς τα βασικά συστατικά του, ο ιός δεν μπορεί πλέον να αναπαραχθεί και να μολύνει τα κύτταρα.
Κόστη…
Αν και η μέθοδος είναι εξαιρετικά υποσχόμενη στον τομέα θεραπείας των χρόνιων ασθενειών, η θεραπεία CRISPR θα ήταν εξαιρετικά ακριβή. Η Novartis, για παράδειγμα, ξεκίνησε μια γονιδιακή θεραπεία για μια κληρονομική ασθένεια μυϊκής ατροφίας που κοστίζει 2,125 εκατομμύρια δολάρια ανά θεραπεία.
Ερευνητές από την εταιρεία βιοτεχνολογίας Excision BioTherapeutics με έδρα το Σαν Φρανσίσκο ανέπτυξαν τη θεραπεία που ονομάζεται EBT-101, που θα χορηγείται σε άτομα με HIV, που θα παρακολουθούνταν για περίπου ένα χρόνο.
Η τεχνολογία έχει εγχυθεί σε τρία άτομα με HIV μέχρι στιγμής, με άλλα έξι να ακολουθούν, και έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλής. Ωστόσο, η δοκιμή βρίσκεται ακόμη σε πρώιμα στάδια και τα δεδομένα αποτελεσματικότητας αναμένεται να ανακοινωθούν το επόμενο έτος.
Τα τρία πρώτα άτομα έπαιρναν αντιρετροϊκό φάρμακο (ART) για τη μείωση του HIV στο αίμα, σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα. Εάν πληρούσαν ορισμένα κριτήρια μετά από 12 εβδομάδες, τους ζητήθηκε να σταματήσουν να παίρνουν ART, ώστε η θεραπεία να αξιολογηθεί κλινικά.
Το ενδιαφέρον για την τεχνολογία CRISPR οδήγησε σε πρωτοποριακή έρευνα για τη θεραπεία της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας, της πιο κοινής μορφής κληρονομικής διαταραχής του αίματος, και άνοιξε το δρόμο για την ανάπτυξη θεραπειών για άλλες ασθένειες, όπως κάποιοι τύποι καρκίνου.
Οι περιπτώσεις εκρίζωσης του HIV
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ίδρυμα Έρευνας για το AIDS – amfAR, έως σήμερα έχουν καταγραφεί πέντε περιπτώσεις οροθετικών ατόμων που θεραπεύτηκαν από τον HIV:
- ο ασθενής του Βερολίνου, Timothy Ray Brown, στον οποίο είχε εντοπιστεί η μετάλλαξη Delta 32, η οποία οδηγεί σε γενετική διαγραφή ενός τμήματος του γονιδίου CCR5ς (CCR5 Delta 32) εμποδίζοντας τον HIV να διεισδύσει στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Έζησε χωρίς τον ιό για 12 χρόνια έως τον θάνατό του από καρκίνο το 2020.
- ο ασθενής του βιοϊατρικού κέντρου City of Hope, στον οποίο έγινε μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων από δότη με τη μετάλλαξη CCR5 Delta 32
ο ασθενής του Ντίσελντορφ, Marc Franke, ο οποίος θεραπεύτηκε από τον ιό HIV μετά τη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων για τη θεραπεία της λευχαιμίας και παραμένει χωρίς σημεία ενεργού λοίμωξης πάνω από τέσσερα χρόνια μετά τη διακοπή της αντιρετροϊκής αγωγής - ο ασθενής του Λονδίνου, Adam Castillejo, χωρίς ενεργή λοίμωξη ύστερα από μεταμόσχευση μυελού των οστών για τη θεραπεία του λεμφώματος του Hodgkin
- η ασθενής της Νέας Υόρκης, παραμένει χωρίς ενεργή HIV λοίμωξη μετά τη θεραπεία οξείας μυελογενούς λευχαιμίας με βλαστικά κύτταρα με μετάλλαξη CCR5 delta32 έναντι
- ο ασθενής της Γενεύης, ένας 50χρονος για τον οποίο αναμένεται να επιβεβαιωθεί η εκρίζωση του ιού κατόπιν μεταμόσχευσης άγριου τύπου βλαστοκυττάρων, ο κυρίαρχος δηλαδή φαινότυπος χωρίς τη μετάλλαξη CCR5 Delta 32.
