Τα μωρά που γεννιούνται στη διάρκεια καταστροφών ή πανδημιών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αναπτυξιακών καθυστερήσεων, να έχουν κακή ψυχική υγεία και κακή ανάπτυξη του εγκεφάλου στην ενήλικη ζωή, όπως διαπιστώνει έρευνα που αναλύει τα μωρά της πανδημίας. Τα παιδιά δηλαδή που γεννήθηκαν εν μέσω lockdown!
- Γράφει ο Κοσμάς Ζακυνθινός
Σύμφωνα με μελέτες, το προγεννητικό στρες, όταν δηλαδή μια μητέρα αγχώνεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα «σήματα άγχους» που απελευθερώνει το σώμα της μπορεί να διασχίσουν τον πλακούντα και να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου. Το μεταγεννητικό στρες μπορεί επίσης να επηρεάσει την ικανότητα των γονιών να παρέχουν την πρέπουσα φροντίδα στα βρέφη τους.
Η έκθεση σε «σήματα άγχους» στη μήτρα μπορεί επίσης να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα απόκρισης των παιδιών στο στρες. Αυτό τα καθιστά πιο ευάλωτα σε μεταγενέστερες δυσκολίες ψυχικής υγείας και νευροανάπτυξης.
Σύμφωνα με το «The Conversation», η πανδημία COVID-19 αναμφίβολα προκάλεσε τεράστιες διαταραχές στην προγεννητική φροντίδα και στις πρώτες εμπειρίες των βρεφών. Οι γονείς βίωσαν επίσης υψηλά επίπεδα άγχους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η οποία, για πολλούς, παρέμεινε δίχως θεραπεία και ήταν «ενεργή» ακόμη και μετά τον τοκετό.
Δεδομένων των επιπτώσεων που έχει η έκθεση στο στρες στην πρώιμη ζωή του παιδιού και στην ανάπτυξη του, πολλοί ανησυχούν ότι η πανδημία θα δημιουργήσει μια γενιά παιδιών που δεν θα αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Όμως, τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τα μωρά πανδημίας έχουν καλύτερες επιδόσεις από ό,τι θα περίμενε κανείς.
Τα μωρά της πανδημίας
Κάποιες εβδομάδες μετά αφότου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε ως παγκόσμια πανδημία τον COVID-19, ξεκίνησε η μελέτη «Pregnancy during the COVID-19 Pandemic» που αξιολογεί τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης σε έγκυες και μωρά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η μελέτη, η οποία είναι ακόμη σε εξέλιξη, παρακολουθεί περίπου 7.000 οικογένειες. Επικεντρώνεται κυρίως στην ψυχοκοινωνική και νευρο-αναπτυξιακή ευημερία των μωρών πανδημίας και των φροντιστών τους.
Σε αντίθεση με τις προσδοκίες, διαπιστώθηκε ότι τα περισσότερα μωρά που γεννήθηκαν στην πανδημία ήταν σε «καλό δρόμο», όσον αφορά τα αναπτυξιακά ορόσημα.
Ωστόσο, αποτυπώθηκε μια αύξηση από 1% έως 2% στον αριθμό των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο αναπτυξιακής καθυστέρησης, σε σύγκριση με τα μωρά που γεννήθηκαν πριν από την πανδημία.
Ομοίως, τα περισσότερα παιδιά που γεννήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας συνέχισαν να αναπτύσσουν φυσιολογικές γλωσσικές δεξιότητες. Ωστόσο, τα βρέφη που γεννήθηκαν στη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας και τα κορίτσια που γεννήθηκαν οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είχαν 3% έως 6% αύξηση στις γλωσσικές δυσκολίες στην ηλικία των δύο ετών, σε σύγκριση με τα βρέφη που γεννήθηκαν πριν από την πανδημία.
Ανθεκτικά στις διαταραχές
Ωστόσο, όλες αυτές οι διαφορές είναι μικρές – δείχνοντας ότι τα περισσότερα παιδιά που γεννήθηκαν στην πανδημία ήταν εξαιρετικά ανθεκτικά στις διαταραχές που προκαλούνται από τον COVID-19.
Η έρευνά έδειξε επίσης ότι ο ίδιος ο ιός SARS-CoV-2 δεν συσχετίστηκε με την ανάπτυξη των παιδιών. Αυτό υποδηλώνει ότι οι λοιμώξεις από τον COVID-19 δεν είχε επίδραση στην αναπτυξιακή καθυστέρηση, όπως σημειώνει η μελέτη.
Μάλλον, μπορεί να είναι ότι αυτές οι αναπτυξιακές καθυστερήσεις εξηγούνται εν μέρει από τις αλλαγές στον εγκέφαλο που προκαλούνται από την έκθεση στο στρες στη μήτρα. Η έρευνα δείχνει ότι το προγεννητικό άγχος λόγω της πανδημίας συσχετίστηκε με αλλαγές στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου του βρέφους σε περιοχές που σχετίζονται με τη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία. Αυτό υποδηλώνει ότι η έκθεση στο στρες στη μήτρα μπορεί να κάνει τα μωρά κάπως πιο ευάλωτα σε μεταγενέστερα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Κίνδυνος και ανθεκτικότητα
Η σοβαρότητα του στρες στο οποίο εκτίθεται ένα παιδί στην πρώιμη ζωή του είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που συμβάλλει σε κακά αναπτυξιακά αποτελέσματα. Αν και η πανδημία ήταν ένας παγκόσμιος παράγοντας άγχους, ορισμένοι προϋπάρχοντες παράγοντες είτε μείωσαν, είτε ενίσχυσαν αυτό το άγχος για τους ανθρώπους – όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η επισιτιστική ανασφάλεια, η εθνικότητα, η υποστήριξη των συνεργατών και η υποστήριξη της κοινότητας.
Οι γονείς με πρόσβαση σε περισσότερους πόρους, όπως εισόδημα, επιδόματα στο χώρο εργασίας ή κοινωνική υποστήριξη, ήταν καλύτερα εξοπλισμένοι για να παρέχουν ένα προστατευμένο περιβάλλον στα παιδιά τους.
Για παράδειγμα, οι γονείς που είχαν σταθερό εισόδημα και περισσότερη υποστήριξη από τους συντρόφους τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας προστατεύονταν καλύτερα από τις επιπτώσεις του στρες – όπως και τα βρέφη τους. Αυτό το εύρημα επεκτάθηκε στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου του βρέφους. Όσο περισσότερη κοινωνική υποστήριξη είχε μια μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τόσο λιγότερες πιθανότητες ήταν το παιδί της να παρουσιάσει εγκεφαλικές αλλοιώσεις που σχετίζονται με την έκθεση στο ενδομήτριο στρες.
Κοινωνικοοικονομική κατάσταση
Τα δεδομένα υποδηλώνουν επίσης ότι τα βρέφη από νοικοκυριά με χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, είχαν υψηλότερο κίνδυνο για αναπτυξιακή καθυστέρηση. Αν και αυτή η συσχέτιση δεν είναι μοναδική για την πανδημία, οι αυξημένες προκλήσεις που θέτει ο COVID-19 επιδείνωσαν την επίδραση.
Οι μειωμένες ευκαιρίες για κοινωνική επαφή και παιχνίδι, που είναι και τα δύο απαραίτητα για τη φυσιολογική κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξη, μπορεί επίσης να έχουν θέσει τα παιδιά σε κίνδυνο αναπτυξιακών καθυστερήσεων.
Σε όσους περισσότερους πόρους είχε πρόσβαση ένας γονέας, τόσο καλύτερα είναι εξοπλισμένοι για να παρέχουν στο παιδί τους ένα ασφαλές περιβάλλον κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αλλά ίσως η πιο εντυπωσιακή παρατήρηση σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ανάπτυξη των παιδιών είναι η αξιοσημείωτη ανθεκτικότητά τους. Παρά τις διαταραχές στο πρώιμο περιβάλλον τους, τα περισσότερα μωρά που γεννήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας συνεχίζουν να αναπτύσσονται κανονικά.
Προετοιμασία για το μέλλον
Για τα παιδιά που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία, υπάρχουν ακόμα πολλές ευκαιρίες να αλλάξουν τα αναπτυξιακά τους αποτελέσματα.
Τα παιδιά που αγωνίζονται να επιτύχουν αναπτυξιακά ορόσημα πρέπει να εντοπίζονται έγκαιρα. Είναι σημαντικό να έχουν πρόσβαση σε ειδικούς παιδιάτρους (όπως παθολόγους και παιδαγωγούς προσχολικής ηλικίας) ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους . Μπορεί επίσης να σημαίνει ότι αυτά τα παιδιά χρειάζονται απλώς περισσότερες ευκαιρίες για να εξασκήσουν τις δεξιότητες που τους λείπουν.
Αλλά το πραγματικό τεστ για το πώς τα εξελίσσονται τα μωρά που γεννιούνται στην πανδημία θα γίνει πιο εμφανές στο επόμενο έτος, καθώς θα εισέλθουν στην εκπαίδευση. Αν και τα μωρά πανδημίας έχουν αποδειχθεί ότι έχουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, θα εξακολουθούν να υπάρχουν περισσότερα παιδιά από το συνηθισμένο που θα χρειάζονται υποστήριξη σε ένα ήδη τεταμένο σύστημα.
Στο μέλλον, θα είναι σημαντικό για τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις ανάγκες των γονέων και των μικρών παιδιών στο σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης. Θα είναι επίσης σημαντικό τα σχέδια να διασφαλίσουν ότι οι έγκυοι έχουν πρόσβαση σε βοήθεια ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια έκτακτων περιστατικών δημόσιας υγείας, δεδομένων των επιπτώσεων που μπορεί να έχει το άγχος στα αναπτυσσόμενα βρέφη.
Ένας από τους πιο σημαντικούς τρόπους για την αύξηση της ανθεκτικότητας των παιδιών και των οικογενειών είναι η παροχή υψηλής ποιότητας παιδικής φροντίδας — και η διασφάλιση ότι σε όλα τα παιδιά καλύπτονται με συνέπεια στις βασικές τους ανάγκες.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα
Διαβάστε επίσης
Πανδημία: Οι ιοί «ζόμπι» και o αρχαίος κίνδυνος που ξυπνά
Εγκυμοσύνη: Η ψυχολογία των γονέων πρόωρου νεογνού
